Yunan arkeologlar, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’ne (UNESCO) açık mektup yazarak Ayasofya Camisi’ne “zorla müdahale edilmesi” davetinde bulundu. Yunan Arkeologlar Derneği (SEA), geçtiğimiz pazartesi günü yayımladığı açık mektupta UNESCO Genel Yöneticisi Audrey Azoulay’e seslendi.
Son yıllarda Ayasofya’da hasarın arttığını söyleyen dernek, “Ayasofya için risk oluşturan mevcut durumu bilakis çevirmek için zorla müdahale edilmesi gerektiğini” lisana getirdi.
SEA, Ayasofya’nın mevcut idaresinin yapı için “yıkıcı” olduğunu belirtti. ARTnews’in haberine nazaran mektupta, ziyaretçilerin gereğince düzgün denetim edilmediği ve güvenliğin eksik olduğuna dikkat çekildi. Anıtın korunmasının ziyaretçilerin iradesine bırakıldığı eklendi. Mektupta, “Eşsiz Ayasofya’nın geleceğiyle ilgili Türkiye’nin içinde ve global seviyede telaşlar var” cümlesi yer aldı.
Dünyanın değerli dini ve kültürel miraslarından biri olan Ayasofya, 1985 yılında UNESCO’nun Dünya Kültürel Mirası listesine alınmıştı. Kilise olarak inşa edilen Ayasofya, 2020 yılında cami statüsüne geçirilerek ibadete açılmıştı. Öncesinde ise Ayasofya -1935 yılı itibarıyla- müze statüsüne sahipti.
AYASOFYA’NIN YERALTI YAPILARI GÖRÜNTÜLENDİ
Ayasofya’nın bağlı en büyük yeraltı yapılarından olan tüneller, mahzenler, üç odalı yeraltı mezarı ile dehlizler görüntülendi.
M.S. 4. yüzyıl olarak tarihlendirilen yerin 4 metre altındaki 3 odalı tarihi yer altı mezar yapısını görüntülendi.
Ayasofya’nın altında ve etrafında toplam uzunluğu yaklaşık 1 kilometreyi bulan tünel ve menfezleri üç boyutlu görüntüledi.
M.S. 4. yüzyıl olarak tarihlendirilen yerin 4 metre altındaki üç odalı tarihi yer altı mezar yapısını görüntülendi.
Ayasofya’nın güneybatısındaki kestane ağacının tabanından inilen, yerin 2 metre altındaki mahzenleri, devamında yer alan tünelleri ve dehlizleri gösteren Diker, Ayasofya’nın eşsiz bir yapı olduğunu söyledi.
Doğu Roma İmparatorluğu’nun İstanbul’a yaptırdığı en büyük kilise olan Ayasofya’nın tıpkı bölgede üç kere inşa edildiğini belirten Diker, “Bugüne kadar gelen Ayasofya’nın 532 yılında başlayan inşası 537 yılında tamamlandı. Üçüncü Ayasofya’nın üretiminde, yakılarak yıkılmış evvelki ahşap çatılı yapılardan farklı olarak bu yapıda ana yer, dört payenin taşıdığı 4dörtkemer üzerinde, tuğla ile o vakte kadarki en büyük kubbe ve onu iki taraftan destekleyen iki yarım kubbe ile örtülmüştür. Ayasofya’nın kuzeydoğu cephesinin çabucak önünde yer alan mezar yapısı yerin 4 metre altında bulunuyor. ‘Hipoje’ olarak bilinen bu yapı, Ayasofya’nın inşası sırasında yapılmış olan bir yeraltyapısı değil, ondan çok daha evvel M.S. 4. yüzyıla tarihlendirilen bir yeraltı mezar yapısıdır. Bu yapı Ayasofya civarında bulunabilmiş en eski mimari yapıttır. Bu yeraltı yapısı sonradan yine işlevlendirilmek ismine iki ucundan birer menfez bağlanarak başka yeraltı yapılarıyla bağlı hale getirilmiştir. Erişimi oldukça sıkıntı olan bu yer çok bilinmiyor. ‘Hipoje’yi 1946 yılında birinci belgeleyen Ayasofya’nın birinci müze müdürlerinden Muzaffer Ramazanoğlu olmuş. Kültür ve Turizm Bakanlığının geçtiğimiz yıl sonunda burada yürütmüş olduğu temizleme çalışması kapsamında yaklaşık dört tona yakın moloz, çamur tahliye edildi. Bu çalışmanın daha uzun vadeli bir arkeolojik çalışma sürecinde, Ayasofya’nın öteki yeraltı yapılarını da kapsayacak biçimde devam ettirilmesinin çok gerçek olacağını düşünüyorum’ dedi.