Madrid’deki NATO Önderler Zirvesi’nin en değerli gündem hususu olan İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği müracaatlarıyla ilgili evvelki gün Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, İsveç Başbakanı Magdalena Andersson, Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö ve NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ortasında yapılan dörtlü tepenin akabinde üç ülkenin dışişleri bakanları, Türkiye-İsveç-Finlandiya üçlü muhtırasını imzaladı.
Cumhurbaşkanlığı’nca duyurulan muhtırada iki ülke, PKK, PYD/YPG ve FETÖ’ye takviye sağlamama taahhüdünde bulundu. Muhtırada PKK için “yasaklanmış bir terör örgütü” tanımlaması yapılırken PYD/YPG ve FETÖ için “terör örgütü” tarifi kullanılmadı. Türkiye’nin terör zanlılarına ait hudut dışı ve iade taleplerinin İsveç ve Finlandiya tarafından Avrupa İade Sözleşmesi’yle uyumlu biçimde “işleme konulacağı” belirtildi, fakat bir teminat verilmedi. Ankara’nın en somut kazanımı, İsveç ve Finlandiya’nın 2019’dan bu yana uyguladığı silah ambargosunu kaldırılması oldu. Üçlü muhtıra adımların yaşama geçirilmesi için üç ülkenin dışişleri, içişleri ve adalet bakanlıkları ile istihbarat kuruluşlarından uzmanların iştirakiyle “Daimi Ortak Mekanizma” kurulacak.
“HUKUKİ BAĞLAYICILIK YOK”
Türkiye’nin iki ülkenin NATO üyeliklerinin önünü açmasını Cumhuriyet’e kıymetlendiren emekli büyükelçi Faruk Loğoğlu, “İktidar için zevahiri kurtaran, iç kamuoyuna yönelik ‘zafer’ olarak duyurulacak bir sonuçtur. Hem NATO, hem ABD ile bağlarda mümkün bir ‘kaza’ atlatılmıştır. Ama Türkiye, İsveç ve Finlandiya’dan terörle gayret bakımından yeni, somut hiçbir garanti almamıştır” dedi. Mutabakatın, Cumhurbaşkanı Erdoğan’la ABD Lideri Biden’ın telefon görüşmesinden sonra geldiğine dikkat çeken Loğoğlu, “Alelacele, o saatlerde kaleme alınmış bir muhtıra değildir, daha evvelden kaleme alınmış olması lazım. Lakin Türkiye tarafından yazılmadığını düşünüyorum. Muhtırada PKK’nin terör örgütü olduğu söyleniyor, fakat PYD/YPG için terör örgütü tanımlaması kullanılmıyor, yalnızca yardım yapılmayacağı söyleniyor” dedi. Muhtıranın siyasi bir evrak olduğunu vurgulayan Loğoğlu, “Hukuki bir doküman değil, hukuksal bir bağlayıcılığı yoktur. Yaptırım gücü yok. Bu dokümanda yazılanlara uyulmadığı takdirde bir yaptırımdan kelam eden bir ögesi yok. Bağlayıcı türel bir metin olmamasının ötesinde bu evrakın içinde İsveç ve Finlandiya’nın hem kamuoyu önünde hem de ikili görüşmelerde daha evvel söylemedikleri hiçbir şey yok” diye konuştu.
Türkiye’nin, NATO üyeliklerine vetosunu kaldırmasının, Türk-Amerikan ilgilerine tesirini de pahalandıran Loğoğlu, “Türk-Amerikan bağlarının gündeminde olan sorun başlıkları bakımından ben somut bir ilerleme beklemiyorum. Olsa olsa tahminen ABD idaresi, Türkiye’nin F-16 talebi konusunda biraz daha cesaretlendirici bir tavır takınabilir. Kaza atladıldı, meselelerin büyümesinin önüne geçildi diyebiliriz” dedi. Loğoğlu, Türkiye-Rusya bağlantılarında ise “sert rüzgârlar esebileceğine” dikkat çekerek “Putin bu sonuçtan hiç mutlu olmamıştır. Bunun Türkiye-Rusya ilgilerine olumsuz yansımalarını Suriye’de göreceğiz. Türkiye’nin planladığı operasyona Rusya esasen karşı çıkıyordu, bu karardan sonra tutumunu daha da keskinleştirecektir. Bilhassa Suriye bağlamında sert rüzgârların esmesi olasıdır” dedi.
DAVET KARARI VERİLDİ
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, 32. NATO Zirvesi’nde yeni stratejik konseptin kabul edildiğini açıkladı. NATO ülkelerinin önderleri, İsveç ve Finlandiya’yı ittifaka katılmaya davet etme kararı aldı ve iştirak protokollerini imzalama konusunda uzlaştı. Tepe bildirisinde ayrıyeten, “Rusya Federasyonu, müttefiklerin güvenliğine, Avro-Atlantik bölgesindeki istikrar ve barışa en önemli ve direkt tehdittir” denildi. Stoltenberg “Uzun bir savaş için hazırlıklı olmalıyız” değerlendirmesinde de bulundu.
“NEYİNE GÜVENECEĞİZ” DEMİŞTİ
Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelik müracaatlarıyla ilgili 15 Mayıs’ta yaptığı açıklamada “Her iki ülkenin de terör örgütlerine karşı açık, net bir hali kelam konusu değil. Kaldı ki bu süreç içinde ‘biz bu terör örgütlerine karşıyız’ deseler bile ki tam bilakis teslim etmeleri gereken teröristlerle ilgili teslim etmeyeceklerine dair açıklamaları var. İsveç, terör örgütlerinin kuluçka merkezi, parlamentolarında teröristleri konuşturuyorlar, hatta PKK yanlısı teröristler var parlamentolarında. Biz bunların neyine güveneceğiz? Türkiye’ye yaptırım uygulayanların bir güvenlik örgütü olan NATO’ya girmelerine biz evet demeyiz” tabirlerini kullanmıştı.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar da İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleriyle ilgili 27 Haziran’da “Teröristlere verdikleri dayanağı ve onlarla bağlantılarını büsbütün kesmeden, bunları somut adımlarla, uygulamalarla göstermeden ‘evet’ dememiz mümkün değil” demişti.
BRUNSON, YÜCEL, KAŞIKÇI…
İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği konusunda iktidarın hali, daha evvel Erdoğan’ın yaptığı sert açıklamaların akabinde yaşanan tam zıddı istikametteki gelişmeleri tekrar gündeme getirdi.
– Gazeteci Yücel: Erdoğan, 13 Nisan 2017’de tutuklu durumdaki Alman Die Welt gazetesi Türkiye muhabiri Deniz Yücel için “Bu tam bir casus terörist” demiş ve Yücel’in Almanya’ya iadesinin kelam konus olmayacağını lisana getirerek “Kesinlikle. Ben bu misyonda, bu makamda olduğum sürece asla” sözlerini kullanmıştı. Bir yıldan fazla tutuklu kalan Yücel, 16 Şubat 2018’de hür kaldı ve tıpkı gün kendisini Atatürk Havalimanı’nda hazır bekleyen özel uçakla Türkiye’den ayrıldı.
– Rahip Brunson: Erdoğan, “casusluk” suçlamasıyla tutuklanan İzmir Diriliş Kilisesi rahibi ABD vatandaşı Andrew Brunson için Washington’dan gelen özgür bırakılması davetleri üzerine 11 Ocak 2018’de “Bu yoksul bu misyonda olduğu sürece teröristi alamazsın” demişti. Brunson tıpkı yıl 25 Temmuz’da konut hapsine alındı, konut mahpusu ve yurtdışı yasağının kaldırılmasının sonraki günü 13 Ekim’de Türkiye’den ayrıldı.
– Kaşıkçı davası: Erdoğan, Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda öldürülen gazeteci Cemal Kaşıkçı davası sürerken 14 Aralık 2018’de “Bu millet enayi değil, hesabı sormasını bilir. Suudi Arabistan bizden dokümanları dinlemek istedi, bir de almak istedi. Kusura bakmayın o kadar da değil. Dokümanları dinletiriz, gösteririz lakin vermeyiz. Verelim de ondan sonra bunları yok mu edeceksiniz?” demişti. Kaşıkçı evrakı 7 Nisan’da Suudi Arabistan’a devredildi.