Bugün, Bülent Ecevit’in başbakanlığında Kıbrıs Türklerinin yaşadığı zulmü sonlandırmak ve Ada’da barış ortamını yaratmak için yapılan Kıbrıs Barış Harekatının 48. yıldönümü. Hem Türkiye hem milletlerarası alanda askeri ve siyasi manada çok büyük bir dönemeç olan harekatı; Kıbrıs Barış Harekatında ağır yaralanan duayen gazeteci Ergin Konuksever, Eski Kıbrıs Daire lideri ve diplomat Tugay Uluçevik ve Eski Kıbrıs Türk Derneği Lideri, gazeteci Ahmet Göksan ile konuştuk.
– 20 Temmuz’da askerlerle bir arada katıldığınız harekatta ağır yaralandınız. Hücumdan ve sonrasından bahsedilebilir misiniz?
İkinci harekatın birinci günü olan 14 Ağustos’ta Bora Özel Takımı denen timinde, Magosa giren birinci tankın içindeydim. Her gün Kıbrıs’tan Adana’ya bir helikopter ve bir uçak kalkardı saat dörtte.
O helikoptere yetişeyim dedim. “Bir minibüs var, o minibüs doğum yapacak bir bayanı da hastaneye götürecek siz de binin” dediler. Gebe bayan, eşi, yaralı bir subay, ve gazeteci arkadaşlarım Adem Yavuz ve Cengiz Kapkın birlikte bindik minibüse.
Yola çıktık, minibüsün sürücüsü bir yola girince, “O yol bizim yol değil, riskli” dedim, “Ben giderim, bir şey olmaz” deyince de “senle ilgili değil, o yoldan tankla geçtim, gitmeyelim oradan” diye yineledim.
“ÖLÜME GİDİYORUZ”
Bunun üzerine “Bu yol kısa, ben bu yoldan giderim, isteyen gelir istemeyen gelmez” karşılığını verdi. “Kısa fakat bizi mevte götürürsün” dedim. Bunun üzerine Cengiz’e, “Bu adamı atalım otomobilden, sen direksiyona geç, sen götür bizi” dedim. O da olay çıkarma deyince, “Oğlum vefata gidiyoruz” dedim ancak ona da anlatamadım.
– Sonra?
Biraz gittikten sonra minibüse atış başladı. Minibüsün üstünde de kocaman bir Türk bayrağı var. Tam hedefiz. Evvel otomobilin camları parçalandı. Ben sürücünün ayakları altına yattım. Ön camdan giren mermi sürücünün ağzına girdi ve sürücü orada öldü. Yaylım atış devam ediyorken, minibüsün camından fotoğraf makinemi çıkardım, atış durdu. Rum asker çık araçtan dedi. İndim.
İndiğim an yaylım ateşi yine başladı. Karnımın yanından giren mermi omzumdan çıktı. Karşıdan bir Rum asker “gel buraya” dedi. Gittim, beni bir yerin ardına soktu. Kimsin sen dedi, “gazeteciyim” deyince “Ne yazık ki ben de gazeteciyim lakin artık düşmanız birbirimize” dedi. Cengiz ve Adem’i de yanıma getirdiler. Beni hastaneye götüreceklerini söylediler, üstüm başım kan içinde. Yaklaşık bir saat sonra gebe bayanı ve kocasını alıp götürdüler. Yaklaşık iki saat bekledim. Zırhlı otomobil gelip üçümüzü aldı. Hastaneye götüreceğiz deyip Rum garnizonuna götürdüler. Bir saat de orada müdahale yapılmadan bekledik.
“ADEM YAVUZ BİR HAFTA KONUŞAMADI”
Sonra bir zırhlı otomobil daha geldi, bu kere nitekim hastaneye geldik. Ben artık bitmiş haldeydim. Sedyeye aldılar. Hastane içinde sedyedeyken hastane işçisi etrafıma toplanıp “Türk gelmiş” diyerek beni yumruklamaya başladılar. O sırada bir hekim geldi, onları kovdu ve onlara “Ben Hipokrat yemini etmiş adamım, kimseye vurmayacaksınız” diye bağırdı. Sonra ameliyata alındım.
Sonrasında servise çıkardılar. Kısa mühlet sonra yanımda boş olan yatağa Adem’i getirdiler fakat konuşamıyor, komada. Bir hafta sonra kendine geldiğinde “Abi biz buradan kaçalım, yoksa bu adamlar bizi öldürecekler” dedi, “Sakin ol” dedim ve “sen nerede vuruldun” diye sordum, “Sen ameliyata girdiğinde bahçede seni beklerken silah sesi geldi sonra vurulduğumu fark ettim” dedi.
Adem’i daima ameliyata aldılar. Bir mühlet sonra Türk kısmı üzerinden Türkiye’ye sevk edildi fakat maalesef ömrünü yitirdi. Bir hafta on gün sonra da seni iade edeceğiz dediler ve Kızılhaç geldi. Türk bölümü üzerinden Ankara’ya, yaram ağır olduğundan da oradan İstanbul’a götürdüler. Merminin çıkarken açtığı oyun büyük olduğundan dikiş de atamadılar. Adale üreten özel bir merhem getirerek tedavi ettiler.
ABD’Lİ GENERAL: “BU HÜKÜMETİ DÜŞÜRECEĞİZ”
KIBRIS’TA BARIŞ HAREKATI SÜRECİNE NASIL GELİNDİ?
AHMET GÖKSAN
GAZETECİ, ESKİ KIBRIS TÜRK KÜLTÜR DERNEĞİ GENEL BAŞKANI
1960: Kıbrıs Cumhuriyeti
Süreci 1960 yılında kurulan Kıbrıs Cumhuriyet’inden başlatabiliriz. Bu Cumhuriyet’te Cumhurbaşkanı Rum, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Türk olacak, 10 bakanlığın da 7’si Rumlara, 3 tanesi de Türklere verilecekti. Kıbrıs Cumhuriyet’inin garantör devletleri de Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’ydi.
1963’te Rumlar 13 unsur üzerinde değişiklik yapmak istedi. Hedef Türklerin yetkilerini azaltmak, sonrasında da Türkleri idare düzeneğinden uzaklaştırmaktı. Garantör ülke Türkiye bu duruma müsaade vermedi. Kopuş burada başladı.
1964: BM kararı, Johnson mektubu, Erenköy saldırısı,
Birleşmiş Milletler 4 Mart 1964’te Ada’da Rumları tek yetkili ilan etti. Türkiye Ada’ya çıkarma kararı aldı fakat dış siyasetteki Johnson mektubu üzere gelişmeler nedeniyle bu karar uygulanamadı. Erenköy, içlerinde öğrencilerin de bulunduğu, nüfusu 500 civarı olan ve Kıbrıs Türkleri ile Türkiye’nin kontağı durumunda olan bölgeydi. Temmuz başında Rumlar, bu ilişkiyi kesmek için Erenköy’e saldırdı, 8-9 Ağustos’ta hücum kuvvetlenince Türkiye “sınırlı polis operasyonu” düzenledi. Bu operasyona Türk Hava Kuvvetleri de dayanak verdi, Rumlar ağır kayıp vererek geri çekilmek zorunda kaldı.
TBMM toplanıyor, ABD’li General’in çıkışı, Hükümetin düşüşü
TBMM bu gelişmeler üzerine Eylül ayında fevkalâde toplandı, o sırada bizler de gazeteci olarak basın lobisinde toplantıyı takip ediyoruz, Uğur Mumcu’yla yan yanayız. O sırada, ABD’li General Porter yanımıza geldi ve hiç çekinmeden şu cümleyi kurdu: “Biz bu hükümeti düşüreceğiz, zira bu hükümet Kıbrıs konusunda dediklerimizi yapmıyor”. Aslında bir mühlet sonra da İsmet İnönü’nün Başbakanlığındaki bu hükümet düştü.
1967: Taarruzlar artıyor: Geçitkale-Boğaziçi katliamı
Yunanistan takviyeli Grivasçı birlikler, Geçitkale ve Boğaziçi köylerini Türklerden temizlemek için ağır bir akına giriştiler. Devrin Başbakanı Süleyman Demirel BM’ye davette bulununca Yunan birlikleri çekildi fakat iş işten geçmişti. Zira Rumlar, eli silah tutan neredeyse tüm Türkleri öldürmüş, geri çekilirken de gerisinde yalnızca yaşlıları bırakmıştı.
1968: İkili görüşmeler başlıyor
Birleşmiş Milletlerin öncülüğünde ikili görüşmeler başladı lakin bu görüşmeler ortacılar üzerinden yapıyordu ve bir sonuç vermedi. Sonrasındaki teşebbüslerden de bir sonuç çıkmadı.
Bu sırada Rum ve Yunan tarafı ortasında da iktidar ve yol çekişmesi yaşanıyordu. EOKA, Makarios kontrolündeki Rum birliklerini, EOKA-B ise Başını Grivas’ın çektiği Yunan Subaylar idaresindeki birlikleri temsil ediyordu.
Makarios, Türkleri öldürerek adadan silemeyeceklerini yaşayarak gördüğünden vakte yayılan bir planla, Türklerin malını mülkünü elinden alarak bir strateji izlenmesi taraftarıydı.
Ancak Yunanistan’da durumu dertli olan ve bir “zafer”e gereksinimi olan Grivas idaresindeki EOKA-B, bir an evvel sonuç almak istiyordu. 15 Temmuz 1974’te EOKA-B Kıbrıs’ta darbe yaparak idaresi devraldı.
15-20 TEMMUZ 1974: KRİTİK EVRE
17 Temmuz: Ada’da yaşanan gelişmeler sonrası periyodun başbakanı Bülent Ecevit Londra’ya gitti. Garantör devletlere ortak müdahale davetinde bulundu, lakin bu davet sonuçsuz kaldı.
19 Temmuz: Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunda de bir sonuca varılamazken, yıllarca Türklere kan kusturan Makarios, “Ada Yunan ordusu tarafından işgal altındadır.” Diyerek garantör devletleri müdahaleye çağırdı. Bu davet aslında Türkiye’yeydi.
20 Temmuz: Türk ordusu Kıbrıs’a barış harekatı düzenledi. 25 Temmuz’da Cenevre’de yapılan ve 30 Temmuz’a kadar süren görüşmelerden de sonuç çıkmayınca ve Rum tarafındaki Türk katliamları devam edince “Ayşe Tatile çıksın” parolası ile 14 Ağustos’ta harekatın ikinci etabı başladı. 18 Temmuz’da kesin Türk zaferi ile son buldu.
“ÇÖZÜM: HÜKÜMRAN VE EŞİT İKİ DEVLET”
TUGAY ULUÇEVİK
Yunanistan’ın attığı bu pervasız adım sonucunda Türkiye ile Yunanistan ortasında 1960 Antlaşmalarıyla Kıbrıs adası bakımından kurulmuş olan hassas stratejik istikrar ortadan kalkmaktaydı.
Kıbrıs “Millî Davamızda” bir kavşak noktasına gelinmişti: Ya Kıbrıs’ın bir Yunan Adası haline getirilmesi teşebbüsüne göz yumulacaktı yahut kararlılıkla davranılarak Yunan oldubittisi sonuçsuz bırakılacaktı.
İkinci yol, tıpkı vakitte, 1963 Aralık ayından sonra yaşanan Kıbrıslı Türklere yönelik soykırım teşebbüslerinin tekrarlanmasının mümkün olamayacağı şartların Ada’da temelli biçimde yaratılmasını da gerekli kılmaktaydı.
“TÜRKİYE BASKILARA DİRENDİ”
Türkiye Yunanistan’ın gerçekleştirmek istediği oldu-bitti karşısında sesiz ve hareketsiz kalmadı ve o periyodun Türkiye’de Bülent Ecevit’in Başbakan, Necmettin Erbakan’ın Başbakan Yardımcısı olduğu koalisyon hükûmeti süratli hareket etmeği ve karar almayı başarmıştır.
1960 Andlaşmalarının Türkiye’ye verdiği hak ve yetkileri kullanmak suretiyle Ada’ya askeri müdahalede bulunma kararı almıştır.
Türkiye o periyotta içeride yaşadığı önemli siyasî ve ekonomik meşakkatlere ve ağır dış baskılara karşın Kıbrıs konusunda özde hiçbir ödün vermemiştir.
Bu doğrultuda, Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin stratejik çıkarları ve Kıbrıs Türk halkının güvenlik içinde bekası için zarurî olan hassas istikrarları koruyan “egemen eşitlik temelinde iki devletli çözüm” formu dışında bir tahlil halini kabul etmemesinin tarihî yükümlülük olduğu niyetindeyim.