“Atatürk Havalimanı hoş dizayn edilmiş çağdaş tesislere sahip bir havalimanı. Hoş bir paha. Bizce havalimanı olarak varlığını korumalı” diyen Serkan Kaptan ile havacılık kesimini ve TAV’ın amaçlarını konuştuk.
– Havacılık pandemiden en fazla etkilenen dal oldu. Şu anda bölümün gidişatı nasıl?
2019 global ölçekte havacılık dalının en düzgün yılıydı. Dünyada 9.2 milyar yolcu vardı. 2020’de üç ay boyunca uçuşlar durdu. Gelirler neredeyse sıfıra indi. Global trafik 3 milyar yolcuya indi. Bu yılın 7.1 milyar yolcuyla kapanması bekleniyor. Global yolcu trafiğinin pandemi öncesine dönmesi 2024’ü bulacak. Türkiye’deki trafiğe baktığımızda THY’nin büyük bir gücü var. Kontaklı uçuş tarafı âlâ geliyor. TAV olarak bulunduğumuz havalimanları da büyüyen pazarlar.
– TAV olarak kaç havalimanında varsınız?
TAV sekiz ülkede 15 havalimanı işletiyor. Bu periyottaki handikap bilet fiyatları. Ekonomik kriz ve Rus Ukrayna savaşının petrole yansıması iki taraftan fiyatları çok artırdı. Enflasyon, Avrupa’daki kriz üstüne artan petrol fiyatları havayollarının fiyatları artırmasına neden oldu. Şu anda dış sınırlar için bilet fiyatları acayip arttı. İç çizgiler da çok arttı. Türkiye’de iç sınırlarda tavan fiyat uygulaması olmasa fiyatlar daha da artar. Bir saatlik uçuşlarda bilet fiyatı 90-100 dolara denk geliyordu. 100 dolar 1800 TL iken, iç sınırlarda tavan fiyatı 1150 TL oluyor. Dolaysıyla havayolu şirketi uçmak istemiyor. Bu fiyatı yalnızca yurtdışı temas uçuşlarda kullanmak istiyor. Mesela yurtdışından gelmiş, aktarma ile Bodrum’a İzmir’e geçişi sağlaması gerektiği için uçuyor. Ancak ekstra sefer koymuyor. Birebir uçağı koltuk kapasitesini 1 saatlik yurtdışı uçuşuna koyuyor, bileti Avro ile dolarla satıyor. Şu anda havacılık yeterli gidiyor talep var ancak yüksek fiyatlarla gidiyor.
– Yurttaşın uçabileceği makul bilet fiyatları olsa uçuş trafiği nasıl olur?
Çok daha fazla olur. Türkiye’de iktisat güç bir devirden geçiyor. Bu zorluklar olmazsa, döviz kuru ya stabil ya da daha düşük olsa yurtdışı çıkışları en az yüzde 15-20 daha üstte olurdu. Şu anda ya makul bir kesim, ya da mecburiyetten uçanlar uçuyor. Keyif için uçuş çok azaldı.
FİYAT DÜŞÜK OLSA UÇUŞ ARTAR
– Yurtiçi uçuşların azalması Türkiye’ye özel mi, ne kadar azaldı?
Türkiye’ye özel. Türkiye’de iç çizgi uçuş kaybı 2019’a nazaran yüzde 25’lerde. Talep var arz yok. Havayolu şirketlerine bu fiyatlarla uçmak düşük geliyor. Uçaklarını daha verimli gördükleri dış sınırlarda kullanıyorlar. İstanbul’dan Adana’ya 1 saat 15 dakikada uçuyorsanız tıpkı müddette Bulgaristan’a, Makedonya’ya Karadağ’a uçuyorsunuz ve dört beş katı fiyatlarla uçuyorsunuz.
BÜYÜMEYİ SÜRDÜRECEĞİZ
– Büyüme planınız var mı, yeni havalimanları olacak mı?
TAV’ın kıssası büyüme odaklı. 1997’de kurulduk lakin birinci operasyonumuz 2000’de Atatürk Havalimanı ile başladı. Büyümeye devam edeceğiz. Balkanlar, Doğu Avrupa, Kuzey Afrika’da, Kafkaslar’da ya da Orta Asya’da rekabetçi olabiliyoruz. Orta Asya’da çıkacak fırsatlara kesinlikle bakacağız. Afrika’da proje bakıyoruz. Nijerya Lagos Havalimanı için teklif verdik. En son Kazakistan Almatı’ya girdik. Burası Orta Asya’ya açılan kapımız olacak. 200 milyon dolar yatırım yapacağız, kapasiteyi 14 milyona çıkaracağız.
ATATÜRK HAVALİMANI KALMALI
– Atatürk Havalimanı birinci göz bebeğinizdi. Orası nasıl kullanılmalı?
– Türkiye‘de kur, maliyetler artıyor, siz plan yaparken zorlanıyor musunuz?
Zorlanıyoruz. Biz bütçelerimizi Avro olarak yapıyoruz. O noktada Avro için bir kestirimi kur belirlememiz gerekiyor. Gelirlerimizin de büyük kısmı Avro ve dolar bazlı. Ödemelerimiz de birebir formda dolar ve Avro. Bizim Türkiye’deki maliyetlerimiz TL. Enflasyonla TL bedel kaybedip TL maliyetlerimiz artıp döviz sabit kalınca bizde negatif tesir yapıyor. Bu yıl küresel kriz ve Türkiye’deki enflasyon hepsini tepetaklak etti.
– 2023 ile ilgili plan yapıyor musunuz, nasıl geçecek?
Coğrafyamızda yeni bir trübülans olmazsa biz 2019’daki yolcu ve gelir sayılarını yakalarız. 2024’te de bunun ötesine geçeriz. 2019’da yolcu sayımız 89 milyondu. Bu yıl 71-76 milyon olacak. Atatürk Havalimanı’nın olduğu 2019’de 1 milyar Avro ciroya ulaşmıştık. Bu yıl 900 milyon Avro’nun üzerinde olacağız. Savaş olmasına karşın biz Antalya’da yüzde 60 Rus yolcumuzu geri aldık. Antalya’da 2019’da 11 milyon Rus yolcumuz vardı. Bu yıl 6 milyonu bulacağız. Rusya’daki eksiği Avrupa süratli doldurdu.
YENİ PROJENİN MALIYETİ YÜKSEK OLUR
– Kredi maliyetleri çok yükseldi, yeni yatırımlar yaparken zorlanıyor musunuz?
Evet maliyetler çok yüksek. Öz sermaye kesinlikle kullanıyoruz. Türkiye’de en son projemiz Antalya. Devlete kira taahhüdümüz 7 milyar 250 milyon Avro. Bunun yüzde 25’ini mart sonunda peşin ödedik. Sıkıntı bir periyottu. Lakin oradaki avantajımız da TAV’ın kredibilitesi. 15 havalimanında bir gün olsun biz kredi faizimizi ya da ödememizi geciktirmedik.
– Zorlandığınız periyotlar oldu lakin?
Çok oldu. Dövizle borçlanmanın sıkıntı olduğu periyotlar oldu fakat şirketimiz daima kredibilitesini korudu, bunun avantajı var. Antalya için yurtdışından uygun faizle kredi bulduk. Artık Avrupa’da da maliyetler artıyor. Hem Antalya hem Kazakistan’ı işler daha berbata gitmeden kapattık. Artık yeni periyotta yeni proje olsa maliyetler sahiden çok yüksek.
ANTALYA’YA 765 MİLYON AVRO YATIRIM
– Türkiye‘de büyüme planı var mı?
Türkiye’de batıdaki havalimanlarının hepsi özel şirketler tarafından imtiyaz yoluyla işletiliyor. Beş havalimanında varız. Ankara, Bodrum, Antalya, İzmir ve Alanya’dayız. Öteki havalimanları ihaleye çıkarsa kesinlikle ilgileniriz. Antalya’yı 2052’ye kadar işleteceğiz. Aralık 2021’deki ihaleyi ortağımız Fraport’la 7.25 milyar Avro ile kazandık. 2024 sonuna kadar 600 milyon Avro olmak üzere toplam 765 milyon Avro yatırım yapacağız. 2024 yazında yeni dış sınırlar terminalini devreye almayı umuyoruz. Birinci fazla kapasite 65 milyon yolcuya, son olarak da 80 milyon yolcuya çıkacak.
– Bir orta Sabiha Gökçen Havalimanı ile ilgilendiniz, ne oldu?
Doğru. Sonuçta İstanbul’daki bir havalimanı ilgimizi çeker. Ama bir formda olmadı.
– İstanbul Havalimanı‘nda kimi hissedarlar ayrıldı, orada fırsat olursa olur musunuz?
Biz büyüyeceğine inandığımız tüm havalimanlarıyla ilgileniyoruz. Kesinlikle bakarız.