BBC Mona ve ailesi Tiktok’ta saatler süren canlı yayınlar yaparak yardım istemişti Mona Ali Al Karim ve altı kızı her gün TikTok’ta canlı yayınlar yaparak izleyenlere kendilerine sanal ikramlar yollamaları için yalvarıyor.
Çadırlarında yere oturup saatlerce kameraya bakarak bildikleri birkaç İngilizce cümleyi tekrarlıyorlar:
“Lütfen beğenin, lütfen paylaşın, lütfen ikram yollayın.”
Mona’nın eşi bir hava taarruzunda hayatını kaybetmiş. Mona artık görme engelli kızı Şarifa’nın ameliyatı için TikTok canlı yayınları üzerinden gerekli parayı toplamaya çalışıyor.
BBC Canlı yayınları izleyenler 500 dolar karşılığı olan bir aslan animasyonu ikram edebiliyor Mona ve ailesinin istediği ikramlar aslında sanal, lakin bu ikramlar gerçek parayla satın alınıyor ve daha sonra toplumsal medya uygulamasından nakit para olarak çekilebiliyor.
Canlı yayınları izleyenler birkaç sent fiyatındaki güllerden de armağan edebiliyor, 500 dolar fiyatındaki bir aslan ya da kainat animasyonunu da.
Mona ve ailesi TikTok üzerinden bağış talebinde bulunan yüzlerce aileden biri. Bu yıl içinde dünya genelinde çok sayıda gibisi görüntü görülmeye başlandı. Kimileri bunların bir para tuzağı olduğunu düşünürken, kimileri da takviyelerini esirgemedi.
TikTok ünlüsü İngiliz Keith Mason örneğin bir aileye 330 dolar bağışta bulundu.
BBC Keith TikTok’ta Suriyeli bir aileyle yaptığı canlı yayını 50 bin kişinin izlediğini söylüyor Keith “Çocuklar çok memnun görünüyorlardı. Adam bacakları ve bir kolu kopmuş olmasına rağmen tanışıp konuşabileceğiniz en müspet insanlardan biriydi” diyor.
KAMERA ARKASI
Ancak bir yerde hesaplar tutmuyordu.
Suriye’deki iç savaşta konutlarını kaybetmiş bu kadar insan nasıl oluyor da birden telefona, internete ve her gün TikTok’ta canlı yayın yapacak imkânlara kavuşmuştu? Suriyeli gazeteci Muhammed Abdullah görüntülerden birinin çekildiği kampın İdlib yakınlarında olduğunu tespit etti.
Kendisinden bu mülteci kampını ziyaret etmesini istedik. Kampa gittiğinde Mona’nınki üzere birçok ailenin TikTok üzerinden canlı yayınlar yaptığını ve bağış istediğini gördü.
Muhammed, bu ailelere “TikTok aracılığı” yapan ve kamptaki 12 aileyle çalışan Hamid’le tanıştı. Bu ailelere telefonları, internet temasını sağlayan, TikTok hesaplarını açan ve kullanan Hamid hizmeti karşılığında, yapılan bağışlar üzerinden kurul alıyordu.
BBC Hamid kamptaki birçok aile için canlı yayınlar çekiyor Ancak Hamid, paralar daha kendi hesabına geçmeden TikTok’un yapılan bağışların büyük kısmına el koyduğunu söylüyor. “Aslan animasyonu en büyük ikram. Kıymeti 500 dolar. Lakin buraya geldiğinde kıymeti 155 dolara düşmüş oluyor” diyor.
Dowkan Hamdan Al-Khodr, kızının kalp ameliyatı için TikTok yayınlarına çıkıp para toplamak istemiş. Sekiz gün boyunca canlı yayın yaptıktan sonra eline geçen para sırf 14 dolar olmuş.
BBC Dowkan öbür bir aracıyla çalıştığını ve sömürüldüğünü söylüyor “Böyle olunca ben de yayın yapmayı bıraktım. Fakat ayrılmama müsaade vermiyorlardı. Mazeretler çıkardığımı, onlara palavra söylediğimi düşünüyorlardı” diyor.
Peki fakat bütün bu para o vakit nereye gidiyor?
TIKTOK’UN PAYI
Haziran ayında TikTok’a uygulama üzerinden yapılan armağan bağışlarının ne kadarını kendilerine ayırdıklarını sorduk. Sorumuza rastgele bir cevap alamadık.
Biz de sorunun cevabını kendimiz bulmaya çalıştık.
Suriye’de açtığımız bir hesap üzerinden TikTok canlı yayını yaptık. Londra’daki bir başka hesap üzerinden de bu hesaba 106 dolarlık ikram gönderdik.
BBC TikTok pastanın büyük kısmına el koyuyor Canlı yayın bittikten sonra Suriye’deki hesapta 33 dolar birikmiş görünüyordu. Yani TikTok yapılan bağışın yüzde 69’una el koymuştu.
Yaptığımız denemenin akabinde mahallî bir para transferi ofisinden paramızı çekmeye gittik. Burada da yüzde 10’luk bir kesinti yapıldı. TikTok ortacısı Hamid de kalan paranın yüzde 35’ini kurul olarak kendisine ayırdı.
Bu durumda yaptığımız 106 dolardan geriye sırf 19 dolar kaldı. Birçok aileye canlı yayınların akabinde bu kadar para dahi verilmiyor.
Access Now isimli dijital haklar örgütünden Marwa Fatafta, saatler süren canlı yayınların TikTok’un “platform üzerinde küçük yaştakilerin ziyan görmesini ve sömürüsünü engelleme” taahhüdüne alışılmamış olduğunu söylüyor.
‘SÖMÜRÜYE DAYALI DİLENCİLİK
TikTok’un çocuk muhafaza siyasetlerini ne kadar ciddiye aldığını test etmek için çocukların platform üzerinde bağış dilendikleri 30’dan fazla hesabı şikâyet ettik. TikTok bu hesapların hiçbirinin rastgele bir hak ihlâlinde bulunmadığı cevabını verdi.
BBC Kamptaki kimi aileler çöplüklerden bulduklarıyla hayatlarını idame etmeye çalışıyor BBC TikTok’la direkt irtibata geçtiğinde ise kelam konusu tüm hesapların kapatıldığı cevabını aldı. Firma mülakat taleplerimizi reddetti fakat şu yazılı açıklamayı gönderdi:
“BBC’nin bize sunduğu bu bilgi ve tezler karşısında derinden tasa duyduk ve çabucak kararlılıkla harekete geçtik. Platformumuz üzerinde bu üzere içeriklere müsaade verilmemektedir. Sömürüye dayalı dilencilikle gayret için global politikalarımızı daha da güçlendiriyoruz.”
TikTok 3,9 milyar kullanıcısıyla dünyanın en süratli gelişen toplumsal medya uygulaması. Platform üzerinden yapılan harcamalarla firma 6,2 milyar doların üzerinde çıkar sağlamış durumda.
AİLELERİ DESTEKLEMEK
Suriye’deki kimi yardım örgütleriyle temasa geçerek TikTok üzerinden para kazanmaya çalışan ve BBC’ye görüş veren ailelere takviye verilmesini istedik. Takaful Al Sham isimli örgüt önümüzdeki üç ay boyunca bu ailelere temel yardım göndereceklerini açıkladı.
Diğer yandan yüzlerce aile hala TikTok üzerinden her gün canlı yayınlar yapmayı sürdürüyor ve yapılan bağışların büyük kısmı TikTok’a gitmeye devam ediyor.