Çocuk Psikolojisi Derneği Lideri Klinik Psikolog Süleyman Hecebil, utanma duygusu ve siyasetteki pozisyonu üzerine Cumhuriyet için bir yazı kaleme aldı.
Hecebil’in yazısı şu biçimde:
“Utanma duygusu yalnızca beşere mahsus bir histir. Örneğin öfke, kızgınlık, saldırganlık üzere hisler öbür canlılarda vardır, lakin utanma duygusu beşerden öbür hiç bir canlıda yoktur. Zira utanma duygusu zihinsel süreçleri içeren bir histir. Birey hem kendini anlamaya çalışıyor hem de kendini değerlendirmeye çalışıyor. Utanma hissinin bir beşerde hiç olmaması da sorundur çok olması da sorundur. Çok olması demek kişinin kendini oburlarının gözünde berbat değerlendirildiğine ait inancının olması demektir ve bu nedenle de kişinin içe kapanmasına ve ilgilerden kaçınmasına neden olur. Kişinin kendini yetersiz ve bedelsiz değersiz hissetmesi ve diğerlerinin kendisi ile ilgili fikrinin yeterli olmadığına dair inancının olması ve bunun sonunda da utanması utangaç ve içe dönük davranması, toplumsal bağlantılardan kaçınması kıymetli bir ruh sıhhati meselesidir.
Ama burada kastedilen utanma duygusu, toplum faydasına utanma duygusudur. Toplum faydasına utanma duygusu demek ahlaki ve üniversal kıymetlerin çiğnenmesi durumunda ortaya çıkan histir. Örneğin hırsızlık yapan birinin, ormanları kesip inşaat yapan bir müteahhidin, hayvanlara azap yapanların utanma duygusu var mıdır? Yoktur. Yani toplum faydasına utanma duygusu insanı yanlıştan alıkoyar; zira sorumluluk duygusu, nezaket içerir ve vicdanla yakın alakası vardır.
Utanma hissinin olmadığı yerlerde vicdanın, acıma hissinin olma ihtimali yoktur. Zira utanma duygusu olmayanın vicdanı olmaz. Vicdan ve utanma duygusu birbiriyle çok temaslıdır. Vicdanı gelişmemiş insanları çoklukla anti-sosyal kişilik bozukluğu diye bedellendiriliyor. Vicdanı olmayan bireylerin yalnızca hissettiği duygu “kendilerinin haklı olduğuna” dair niyettir. Vicdanı gelişmemiş şahıslar, karşıdaki bireylerle rastgele bir empati kuramazlar, yani karşıdakiler sorununu manaya karşıdaki kişinin hissini manaya ve ona ait bir hal alma durumları kelam konusu değildir. Toplum faydasına utanma duygusu (Arapça’da “haya” vicdanla bağlıdır.
Toplumca, utanma hissinde olmayan, utanmayan insanlara yüzsüz deriz yani yüzü kızarmayana biz yüzsüz deriz. Zira utanma duygusu beşere yakışan bu histir. Bugün ülkemizde en büyük sorun siyasette utanma duygusu yoksunluğudur. Siyasette utanma duygusu ortadan kalktığı için birçok yanlışı gerçek diye sunmak, bir çok yapılan yanılgıyı başarıymış üzere sunmak maalesef çok alışılmış bir durum haline gelmiştir. Bu gün iktisatta yaşanan badireler, yolsuzluklar, tabiatın katledilmesi, hayvanlara azap, tecavüzler, bayana yönelik şiddet ve cinayetler, KPSS sorularının çalınması, liyakate nazaran değil siyasete nazaran yapılan işe alımlar, her gün burnumuzun direğini sızlatan haber bültenlerinde gördüğümüz olaylar, hırsızlıklar, adaletsizlikler özcesi makus olarak her yaşadığımız şey siyasette utanma hissinin olmaması nedeniyledir. Bu gün siyasetteki çürüme ve kokuşmanın nedeni utanma hissinin kaybedilmesidir.
Vicdanı olmayanlar, utanma hissini kaybetmiş yüzsüzler yalnızca kendilerini anlarlar yani onlar için yalnızca kendileri vardır. Yüzsüzler için, öbür bireylerin gereksinimleri halkın gereksinimleri, halkın öncelikleri ve durumu durumu hiç değerli değildir. Münasebetiyle utanma duygusu olmayan kişinin yapamayacağı hiçbir şey yoktur; cinayetten çalmaya kadar her iki uçta her türlü olumsuz davranışı gözünü kırpmadan yüzü kızarmadan söyleyebilir yapabilir. Evvelden annelerimiz babalarımız buna haya derlerdi. Utanma duygusu olmayan insan eli ve yüreği pak olma ihtimali olmayan insandır. Siyasette utanma duygusu, halkın ve ülkenin kazanımlarını direkt etkileyen bir histir.
Utanma duygusu olmayan bir siyasi hareket ve siyasetçi, toplumda cehaletin yaygınlaşmasını ister ve bundan şadlık duyar. Cehaletin okuma-yazma bilmeyle hiç bir ilgisi yoktur. Kastettiğim cehalet sebep-sonuç bağını kurabilecek kadar zihinsel gücünün olmaması demektir. Cehalet diplomayla da ortadan kalkmaz. Toplumsal cehalet algı idaresi ve toplum mühendisliği ile yapılandırılır. TV programları, diziler, toplumsal medya vb. araçlarla daima tasarımlanır. Bir mühlet sonra toplumsal yığınlar gerçekle gerçek olmayanı ayırt edememeye başlarlar. Siyasi algı idarenin temel emeli halkın kendi aklı ve fikri ile hareket etmemesini sağlamak demektir. Bir örnek verecek olursak, bir kamu hizmeti vermekle yükümlü televizyon kanalında doçentlik titri olan zat, Nuh Tufanı sırasında Nuh Peygamberin gemide oğlunun olmadığını fark edince onu cep telefonu ile aradığını, oğlunun da İHA’ya binip Nuh’un Gemisine geldiğini söyledi. İşte kara cehalet budur.
Bu gün siyasette hoyratlık, saldırganlık, nezaketsizlik, nobranlık, yüzsüzlük, yolsuzluk, nezaketsizlik giderek sıradan bir durum haline gelmektedir. Bu yapıda olan siyasetin yalnızca kendi etrafına hizmet etmekten ve kayırmaktan diğer üreteceği hiçbir tahlil yoktur. Yüzsüzlük siyaseti halkımızın yaşadığı sıkıntıların temel nedenidir.
SİYASETTE YÜZSÜZLÜĞÜ NASIL ANLARIZ?
1.Ekonomide her yer yangın yeri iken “ekonomide şaha kalkıyoruz” diyorlarsa,
2.Sık sık vatan – millet, devletin bekası üzere sözlerle sizi yatıştırmaya ve aklınızı karıştırmaya çalışıyorlarsa,
3.Avrupa bizi kıskanıyor üzere kelamlar söylüyorlarsa,
4.Kendilerini ilgilendiren her türlü yolsuzluk ve hukuksuzluk durumlarında meyyit taklidi yapıyorlarsa,
5.Din adamları sık sık sahneye çıkıp rol çalıyorsa,
6.Geçmiş devrin müstamel kültürü canlandırılmaya ve pazarlanmaya çalışılıyorsa bilin ki orada yapılan siyasette utanma duygusu yitirilmiş ve yüzsüzlük olağan hale gelmiştir.”