20 Temmuz 1974… Enosis (Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanması) maksatlarına ulaşabilmek için silahlanan Rumların, Yunanistan’ın da dayanağıyla 1963’ten 1974’e kadar Kıbrıslı Türklere yönelik baskı, zulüm ve ambargonun son bulduğu, adada barış ve huzuru tesis etmek hedefiyle gerçekleştirilen Kıbrıs Barış Harekâtı’nın tarihi…
Harekâtın üzerinden tam 48 yıl geçti. 21 Aralık 1963’te, EOKA militanlarının Kıbrıs Türklerine yönelik başlattığı ve tarihe de “Kanlı Noel” olarak geçen bu katliamda şehit olan 364 kişi ile birlikte, 24 Aralık 1963’te, Lefkoşa’nın Kumsal bölgesindeki taarruzlar sürerken Türk Alayı’nda hekim olarak misyon yapan Binbaşı Nihat İlhan’ın eşi ve üç çocuğunun katledilmesinin izleri de Ayvasıl köyünde esir alınan 21 Kıbrıs Türkünün elleri bağlandıktan sonra toplu mezara gömülmesinin kabusu da çok taze.
Kıbrıs ve Doğu Akdeniz coğrafyası bugünlerde de öteki diplomatik krizlerle boğuşuyor. Kıbrıslılar, Yunanistan’ın Enosis gayesinden asla vazgeçmediğini vurguluyor. Örnek olarak da ABD ordusunun, Ekim 2021’de imzalanan Karşılıklı Savunma İşbirliği Muahedesi ile birlikte her geçen gün Yunanistan’da kurduğu ve kurmak istediği yeni üsler gösteriliyor.
“ÜSLERİN MAKSADI KKTC”
Bu üslerin direkt Türkiye Cumhuriyeti’ni ve KKTC’yi amaç aldığı savunuluyor. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin Yunanistan, İsrail ve Mısır ile Doğu Akdeniz’deki petrol ve doğalgaz rezervlerindeki tavrına da dikkat çekiliyor. Bu yazı dizisi, 20 Temmuz 1974’ün 48. yıldönümünde KKTC’nin tarihinden başlayarak Annan Planı’ndan ABD’nin Yunanistan’da kurduğu üslere, adanın güç probleminden Türkiye ile yürütülen projelere kadar tüm süreci KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ın anlatımlarıyla masaya yatırıyor.
“HELEN ADASI” GAYESİ
Osmanlı İmparatorluğu, 1571’de Venedikliler’den Kıbrıs Adası’nı aldı. 307 yıl adada Osmanlı hâkimiyeti sürdü. Lakin tarih 1878’i gösterdiğinde, ada, “hükümranlık hakkı Osmanlı İmparatorluğu’nda kalmak koşuluyla” İngiltere’ye devredildi. İki devlet, Birinci Dünya Savaşı’nda da farklı saflarda yer alınca, İngiltere 1914’te, tek taraflı bir kararla adayı ilhak etti. 1931’den itibaren de Kıbrıslı Rumlar, Yunanistan’la birleşme istemlerini ağırlaştırdı ve Kıbrıs’ı “Helen adası” haline getirmek istedi. Enosis hareketi ise İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra sürat kazandı.
ÖZLEMİMİZ DAİMA TÜRK ASKERİYDİ
KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar anlatıyor: “Ortodokslar, Kıbrıs’ta, her vakit büyük emellerini kurma maksadıyla hareket etti. Vakit zaman da nüfusu sinsice çoğaltarak, 300 yıldan fazla Osmanlı yönetiminde olan Kıbrıs’ta bir Ortodoks devleti kurmak istediler. Kıbrıs, 1878’de maalesef İngiltere’ye bir müddetliğine kiralandı. Muahede öyleydi. Lakin Birinci Dünya Savaşı, Çanakkale Savaşı üzere nedenlerle İngiltere, 1914’te adayı ilhak etti. Bir bakıma gasp etti. O süreç 1923 Lozan Antlaşması’na kadar sürdü. Adanın Misakı Ulusal sonları dışında kalmasıyla öz Türkler, tarihlerinin en acı günlerini yaşadılar. Osmanlı Devleti’nin askerleri buradan ayrılırken ve İngiliz bayrağı göndere, Türk bayrağı aşağı çekilirken en acı günler yaşanmış. Tüm bunlar hâlâ anılarımızda. Artık o kuşaktan insan kalmadı lakin hepsi bunları tarihe not etmiş ve bize bırakmışlar.
“48. YILINI KUTLUYORUZ”
Bizim hasretimiz ise daima “Türk askeri ne vakit geri gelecek” oldu. Asker birinci olarak 1960’ta geldi. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kuruluşu ile… Şu günlerde, Kıbrıs Barış Harekâtı ile Mehmetçiğin adaya gelişinin, sonlarımızın çizilmesinin ve KKTC’nin temellerinin atılmasının 48. yıldönümünü kutluyoruz. İki yıl sonra da 50. yılını kutlayacağız. Yani yarım asır sonra KKTC devletinin bu coğrafyada, hem bizlerin güvenliği ve selameti hem de Türkiye Cumhuriyeti’nin kendi güvenliği bakımından ne kadar değerli olduğu takdir edilmektedir.
DENKTAŞ VE DR. KÜÇÜK…
48. yıldönümümüzde, emeği geçenleri tek tek anıyorum. Başta bizim başkanlarımız Rauf Denktaş ve Dr. Fazıl Küçük olmak üzere, Bülent Ecevit ve Necmettin Erbakan ile ondan evvel Adnan Menderes ve periyodun Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu’yu. Onların emeği sayesinde Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanması engellendi, gayret verildi ve çeşitli toplantılarda, Londra’da, Zürih’te ve New York’ta, yüklerini koydular. Türkiye Cumhuriyeti devleti buradaki soydaşlarının katledilmesine ve bu adanın Yunanistan ile birleşmesine seyirci kalmadı.
RUM NÜFUSU ARTTI
İngiltere ile Yunanistan’ın hepinizin bildiği üzere akrabalık bağları vardı. Bu bağlarla adadaki Yunan ve Rum nüfusu 1878’de 100 bin, 1960’ta 400 bine ulaştı. Sayıya bakınız… Buradaki nüfus istikrarı temel o vakit aleyhimize dönüşmüş. Bizim nüfusumuz ise o vakit 100 bin civarında, birebir kaldı. 1960’a kadar burada Yunan nüfusu, Rum nüfusu bu biçimde artırıldı. Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanması için büyük gayret verildi. Mitingler düzenlendi, plebisitler yapıldı. Fakat Kıbrıslı Türkler, Türkiye’nin de takviyesiyle buna daima karşı çıktı. O vakitlerde da “Biz asla Yunanistan’a bağlanmayı kabul etmeyiz. İngiltere burayı bırakıp gidecekse, bu kesinlikle bağımsız bir ada olacak” denildi. Vaktinde “Ya vefat ya taksim” üzere çok çeşitli mitingler de yapılmış, kamuoyu oluşturulmuş. Sonuçta Kıbrıs Cumhuriyeti, 1960’ta, iki farklı halkın egemenliği ile kurulmuş. Kıbrıslı Türkler de adanın kurucu ortağı. Garantör ülkeler ise Türkiye, Yunanistan ve İngiltere.
“SAMPSON HELEN’İ İLAN EDİYOR”
Rum ve Yunanlar ne diyorlar: “Biz bu muahedeyi İngiltere’nin buradan gitmesi için imzaladık. Bizim gayemiz buranın tekrar Yunanistan’a en kısa müddette bağlanmasıdır.” Onun için Enosis hareketlerini en kısa vakitte süratlendiriyorlar. Katliamlar yapılıyor. “Kumsal’ın şehitleri” dediğimiz Türk Alayı’nda tabip olarak vazife yapan Binbaşı Nihat İlhan’ın eşi Münevver Hanım, çocukları Hakan, Kutsi ve Murat, o bebekler, öldürülüyor. Kıbrıslı Türkler, 103 köyden kovuluyor, çadırlarda yıllarca var olma çabası veriyor. Yakılıp yıkılmalarına rağmen daima birbirlerine sarılıyorlar. Sonuçta 15 Temmuz 1974’te, Yunanistan’daki cunta rejimi siyasi varlığını sürdürebilmek için, Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlamak için, adadaki Makarios’u darbe ile indiriyor. (EOKA önderi Nikos Sampson’un, Yunan cuntasının dayanağıyla, 15 Temmuz 1974’te, Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlamak hedefiyle Makarios’a karşı yaptığı darbe.) Sampson o gece Akdeniz’de İkinci Helen Cumhuriyeti’ni ilan ediyor.
TÜRKİYE AYAĞA KALKTI
Bundan sonra Türkiye ayağa kalkıyor. 20 Temmuz 1974’te, cumartesi sabahı, Kıbrıs Barış Harekâtı ile Mehmetçik adaya giriyor ve o anayasal darbe, engellenmiş oluyor. Ve akabinde ağustos ayında, 15-16 Ağustos 1974’te, ikinci harekât başlıyor ve ada bu biçimde, bize nazaran bölünüyor. Kıbrıslı Türkler bütün mal ve mülklerini güneyde bırakıp kuzeye, Rumlar da kuzeydeki mal ve mülklerini bırakıp, güneye yerleşiyorlar. 1974’ten sonra federal bir temelde anlaşmak için 50 yıl süren müzakerelerde, iştirak cumhuriyetinde, nasıl bir nizamın kurulacağı tartışılıyor.
“ANLAYIŞ FARKI”
Rumların federasyon anlayışı ile bizim anlayışımız ortasında çok fark var. Onların anlayışı tek egemenlik. Tek egemenlikte ise güçlü olan, daha az güçlü olanı yönetebilecek. Vakit içinde de adanın Yunan adasına dönüştürülmesi için hayallerini gerçekleştirecekler. Bunlar bugün size hayal üzere gelebilir, “Bu kadar da olur mu” diyebilirsiniz ancak daha fazlası var. Sonuçta, 1983’te KKTC kuruluyor.
YARIN: AMACIMIZ BAĞIMSIZ İKİ DEVLET