Getty Imagesİsveç’in yeni Başbakanı Ulf Kristersson, Salı günü Türkiye’de olacak ve ülkesinin NATO’ya iştiraki için TBMM onayını talep edecek. Ankara ise NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in “Artık vakti geldi” dediği onay süreci için daha vakit olduğu kanısında.
İsveç’in attığı adımlardan ve açıklamalardan memnuniyetini saklamayan Ankara, 1 Ocak’ta yürürlüğe girecek terörle çaba yasasının nasıl uygulanacağını görmek istiyor.
Doğrudan temaslı olmasa da ABD Kongresi’nin F-16 satışı konusunda nasıl bir karar vereceği de Ankara’nın bu süreçte izlediği bir gelişme olacak.
NATO Genel Sekreteri Stoltenberg’in 3 günlük Türkiye ziyaretinin en değerli iletisi, İsveç ve Finlandiya’nın ittifaka iştiraki için gerekli şartları yerine getirdiği ve münasebetiyle TBMM onay sürecinin bir an evvel tamamlanması daveti oldu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile 2,5 saate yakın görüşen Stoltenberg, yıl sonuna kadar bu adımın atılması beklentisini açıkça lisana getirdi ve bilhassa İsveç’teki yeni hükümetin, Haziran ayı sonunda imzalanan Türkiye-İsveç-Finlandiya üçlü mutabakat muhtırasında yer alan ögeleri yerine getirdiğini kaydetti.
NATO Genel Sekreteri’nin çabucak akabinde İsveç Başbakanı Ulf Kristersson, 8 Kasım’da Türkiye’de olacak ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile NATO’ya iştirak konusunu ele alacak.
İsveç’in sağcı yeni hükümeti, NATO’ya iştirak ve Türkiye’nin taleplerinin karşılanması konusunda son devirde sıcak bildiriler vererek Ankara’nın halini yumuşatma ve süreci hızlandırma gayretinde. Kristersson’un Türkiye ziyaretinde de bu iletileri açık bir biçimde iletmesi öngörülüyor.
NATO ve aday ülkeler İsveç ve Finlandiya’nın tasası, onay sürecinin daha da uzaması ve Türkiye’de yapılacak cumhurbaşkanlığı ve genel seçimlere kadar tamamlanamaması. Mayıs ya da Haziran ayında yapılması öngörülen seçimlerin akabinde yeni Meclis’in oluşması, toplanması ve olağan faaliyetlerine başlamasının aylar sürecek meçhul bir takvime işaret ediyor olması dertleri artan bir öge.
Bu durumun, Ukrayna’yı işgal teşebbüsünü sürdüren Rusya karşısında NATO’nun, Avrupa kıtasını daha da bir ortaya getirerek vermek istediği bütünlük ve caydırıcılık karşılığının içinin boşalmasına neden olacağı ilgili ittifak başşehirlerinde yapılan değerlendirmeler ortasında.
Dolayısıyla Ankara’ya yapılan baskı, onay sürecinin 2022 sonuna kadar tamamlanmasını içeriyor. 30 üyeli ittifak içinde onay sürecini tamamlamayan yalnızca Türkiye ve Macaristan kaldı. Macar hükümetinin de 2022 bitmeden onay sürecini tamamlaması öngörülüyor.
ANKARA SÜRECİ NASIL PLANLIYOR?
Getty ImagesBu baskılara karşı Ankara, İsveç ve Finlandiya’nın iştirak sürecine ait yükümlülüklerini tam olarak karşılamadıklarını belirtti ve münasebetiyle onay için şu anda somut bir takvim veremeyeceğini ortaya koydu.
Çavuşoğlu, Stoltenberg ile görüşmesi sonrası yaptığı açıklamada, her iki ülkeden de somut ve olumlu adımlar atıldığını fakat muhtıranın şimdi tam olarak uygulanmadığını belirterek Türk hükümetinin konumunu ortaya koydu.
Çavuşoğlu, “Finlandiya ve İsveç makamları üçlü muhtıraya bağlılıklarını lisana getiriyorlar. Temel kıymetli olan muhtırada yer alan ögelerin somut olarak uygulanması. Evvelki hükümetin çok önemli adım atamayacağını biz biliyorduk lakin İsveç’teki yeni hükümetin daha kararlı olduğunu da görüyoruz,” kelamlarıyla durumu Ankara ismine özetlemiş oldu.
Bu kapsamda İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Bilström’ün Stockholm’ün Türkiye’nin PKK’nın Suriye ayağı olarak tanımladığı ve terör örgütü olarak gördüğü YPG ile ortasına uzaklık koyacağını açıklaması da Ankara tarafından olumlu bir adım olarak not edildi.
Bu ögeler ışığında, Ankara’nın işaret ettiği takvim 1 Ocak 2023 sonrasını gösteriyor. İsveç’in yeni terörle gayret yasası kapsamında başta PKK olmak üzere mutabakat muhtırasında ismi geçen YPG ve FETÖ üzere örgütlere karşı nasıl bir yaklaşım belirleyeceği, somut hangi adımları atacağı Ankara’nın onay sürecini belirleyecek ögeler olarak görülüyor. Bununla bir arada Ankara, İsveç ve Finlandiya’nın teröre karşı atacağı adımların ve Türkiye ile yapacakları işbirliğinin “kalıcı” olması şartını getiriyor.
Çavuşoğlu’nun olumlu olarak gördüğü en somut adımlardan bir tanesi İsveç’in 2019’da bu yana uyguladığı silah ambargosunu kaldırması oldu. Stoltenberg ile basın toplantısı sırasında Türk şirketlerinin son periyotta yaptığı müracaatlara olumlu cevap verildiği bilgisini paylaşan Türk Dışişleri Bakanı, bu adımın değerli olmakla birlikte kalıcı olması gerektiğini de kaydetti.
Dolayısıyla Türkiye açısından yalnızca muhtıranın bugünkü uygulaması değil yarın nasıl uygulamaya devam edeceği de bir şart olarak masada kalmaya devam edecek.
İADE SÜRECİ DE İŞLETİLEMEDİ
Üçlü muhtırada yer alan ve Ankara’nın en çok değer verdiği hususlardan biri İsveç ve Finlandiya’nın Türkiye’nin talep ettiği terör zanlılarının yargılanmak üzere Türkiye’ye iade edilmesi ile ilgili başlık. Şimdi bu bahiste Ankara’yı tatmin eden bir gelişme olmaması, muhtıranın tam uygulanmadığı değerlendirmesinin de tabanını oluşturan bir durum.
İsveç ve Finlandiya adalet bakanlıklarından yetkililer, geçen haftalarda Ankara’da başka ayrı teknik temaslarda bulunmuşlar ve iade sürecinin olumlu sonuçlanması için görüş alış verişi yapmışlardı.
Türk basınında çıkan haberlere nazaran, Türkiye İsveç’ten terör ve ismi cürümler olmak üzere toplam 33 kişinin, Finlandiya’dan ise 12 kişinin iadesini istedi. Bu süreçte İsveç yalnızca dolandırıcılık kabahatinden iadesi istenen bir Türk vatandaşı ile ilgili süreci başlattı. İsveç ve Finlandiyalı yetkililer, iade müracaatlarının yargı tarafından takip edilip karara bağlandığını, bu sürecin de katı kriterlere bağlı gerçekleştiğini anımsatıyorlar.
F 16 SATIŞ SÜRECİ DE TESİRLİ OLACAK
Getty Imagesİsveç ve Finlandiya’nın ittifaka iştirakine ait dolaylı bir diğer ölçüt ise ABD ile devam eden F-16 savaş uçağı satışı süreci olacak. Ankara’nın beklentisi, 8 Kasım’da yapılacak orta seçimlerin akabinde Amerikan Kongresi’nin gerekli oylamayı bir-iki ay içinde tamamlaması.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, geçen hafta bir açıklamasında, “Tam bir iddiada bulunmak çok kolay değil fakat önümüzdeki bir iki ay içerisinde bu sürecin tamamlama ihtimali yüksek görünüyor. Bu olduğu vakit da F-16 problemi, hem modernizasyon hem de yeni F-16’ların alınması manasında tahlile kavuşur,” sözlerini kullanmıştı.
Ankara’da yapılan değerlendirmeler, F-16 sürecinde Amerikan Kongresi’nden kaynaklanan bir olumsuzluk olması durumunun Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’ya ait Meclis onayını olumsuz etkileyeceğine işaret ediyor.
F-16 satışı ile birlikte İsveç ve Finlandiya’nın ittifaka iştirak sürecinin gelecek hafta Endonezya’nın Bali adasında gerçekleşecek G20 Önderler Zirvesi’nde bir ortaya gelmeleri öngörülen Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD Lideri Joe Biden’ın gündeminde olması bekleniyor.