İsrail ve Filistin çatışmasında Birleşmiş Milletler (BM) ve memleketler arası toplumun kabul ettiği “iki devletli çözüm”, İsrail’in yanında bağımsız, hükümran bir Filistin devletinin kurulmasını öngörüyor. Filistin idaresi, şimdi sonlarını kendisinin denetim etmediği işgal altındaki bölgelerde şartlı karar sürüyor.
ABD, Avrupa Birliği (AB), Birleşmiş Milletler ve Rusya‘nın İsrail-Filistin çatışmasına bir tahlil bulmak emeliyle bir ortaya gelmesiyle, Memleketler arası Dörtlü diye isimlendirilen kümenin, 2003’te “iki devletli çözümü” kabul etmesiyle İsrail-Filistin sıkıntısında milletlerarası bir uzlaşı sağlandı.
Bu tarihten itibaren farklı aktörler tarafından iki devletli tahlilin sağlanması için çok sayıda teşebbüs yapıldı lakin Filistin ve İsrail’in görüş ayrılıkları karşısında kelam konusu teşebbüs başarısız kaldı.
LAPİD, BM’DE “İKİ DEVLETLİ ÇÖZÜM”Ü ZİKRETTİ
İsrail Başbakanı Yair Lapid, 22 Eylül’de BM Genel Heyeti’nde yaptığı konuşmada, “Filistinlilerle iki halk için iki devlet biçiminde mutabakat, İsrail’in güvenliği, iktisadı ve çocuklarının geleceği için yanlışsız seçenek” dedi.
Tüm pürüzlere karşın İsraillilerin ezici bir çoğunluğunun “iki devletli tahlili desteklediğini” ve kendisinin de bu yurttaşlarından biri olduğunu lisana getiren Lapid, “tek kurallarının gelecekteki Filistin devletinin barışçıl olması gerektiğini” söyleyerek, “(Filistin devleti) İsrail’in güvenliğini ve varlığını tehdit eden bir terör merkezine dönüşmemeli. Vatandaşlarımızın güvenliğini her an savunabilmeliyiz” diye konuştu.
İsrail-AB İşbirliği Kurulu’nun 3 Ekim’deki toplantısında konuşan Lapid, “BM’deki konuşmamda olduğu üzere bir kere daha iki devletli tahlile bağlılığımı belirtmek isterim.” sözünü kullandı.
“KUDÜS MÜZAKERE KONUSU DEĞİL”
Lapid, seçime günler kala 19 Ekim’de İsrail’in “Panet” haber sitesine verdiği röportajda, ülkesindeki vatandaşlık yasasını değiştirme isteğini lisana getirirken, “İsrail’in hayati çıkarlarından” vazgeçmeyeceğini tabir ederek, “Hedefimiz Filistinlilerden ayrılmak ve bunun için onlarla konuşmalıyız” dedi.
Lapid, işgal altındaki Doğu Kudüs dahil Kudüs kentlerinden vazgeçmeyeceklerini belirterek, şöyle devam etti:
“İsrail Devleti’nin hayati çıkarlarından vazgeçmeyeceğim ve buna Kudüs’ün birliği ve (Filistinli mülteciler için) geri dönüş hakkının kabul edilmemesi de dahil. Elbette İsrail Devleti’nin güvenlik çıkarlarının bir milimetresinden dahi vazgeçmem. Bu kaideler sağlanırsa Filistinlilerle konuşmakta bir sakınca görmüyorum, onlarla konuşuyoruz, birkaç ay evvel Ebu Mazin’i (Filistin Devlet Lideri Mahmud Abbas) arayarak bayramını tebrik ettim.”
Geçen ay Birleşmiş Milletler Genel Heyeti’nde iki devletli tahlili desteklediği konuşmasının “sadece slogan olup olmadığı” sorusunu, Lapid, “Hala iki devletli tahlile inanıyorum” halinde cevapladı.
Lapid, ülkesindeki Başbakanlar ortasında iki devletli tahlile dayanağını açıklayan birinci isim değil, öncesinde Binyamin Netanyahu ve Ehud Olmert de benzeri beyanlarda bulunmuştu.
FİLİSTİN 1967 SONLARINI İSTİYOR
İsrail’de başkanlar iki devletli tahlili istediğini açıklamasına karşın bu devletin sonları hakkındaki tartışmalar devam ediyor.
Lapid de iki devletli tahlili desteklediğini söylemesine karşın Filistinlilerin müzakerelerde ön koşul olarak altını çizdiği “başkenti Doğu Kudüs olan bir Filistin” hususunu reddettiğini açıkladı.
Filistinliler, her kezinde iki devletli çözümün “başkenti Doğu Kudüs olacak 1967 öncesindeki sonlar çerçevesinde yapılması gerektiğini” vurgularken birtakım küçük toprak değişikliklerinin karşılıklı uzlaşı çerçevesinde yapılabileceğini ekliyor.
İKİ DEVLETLİ TAHLİLE YAKLAŞIMDA UÇURUM FARKI
İsrail’de ulusal yayın yapan Kanal14‘ün İsrailli yorumcusu Baruch Yedid, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, “Filistin ve İsrail’in iki devletli tahlil anlayışına yaklaşım farkları ortasındaki uçurum çok geniş” dedi.
Filistinlilerin iki devletli tahlilden anladığının “Filistinliler için bir Filistin devleti İsrail’de de tüm vatandaşları (İsrail vatandaşı Filistinliler dahil) için bir İsrail” biçiminde olduğuna işaret eden Yedid, Filistin’in bu nedenle İsrail’in kendisini “Yahudi devleti” formunda tanımlamasına karşı olduğunu söyledi.
İKİ DEVLETLİ TAHLİLE TAKVİM YA DA SİYASİ PROGRAM YOK
Baruch Yedid, Lapid’in “iki devletli tahlile prensip olarak bağlılığını açıkladığını lakin bunu bir siyasi programa oturtmadığını” kıymetlendirdi.
Filistinlilerin iki devletli tahlilin hayata geçirilmesi için daima müzakerelerin başlaması için davet yaptığına değinen Yedid, Lapid’in bununla ilgili açık bir teşebbüs, takvim ya da siyasi program ortaya koymadığına dikkati çekti.
Lapid’in iki devletli tahlil bildirisini memleketler arası platformlarda vermesine karşın 1 Kasım’daki seçimler öncesinde partisine merkez ve soldan oy çekme maksadı taşıdığı görüşünü paylaşan İsrailli analist, “Lapid, bu açıklamasıyla İsrail vatandaşı Araplardan oy toplamaya çalıştı. Sonuçta hükümeti kurmak için Filistinlilerle kalıcı bir siyasi tahlili savunan (İsrail vatandaşı Filistinlilerin partisi) Ortak Liste’nin dayanağına gereksinim duyabilir” diye konuştu.
İsrail yahut Filistin kamuoyunda alandaki gerçeklerin ışığında iki devletli tahlile ait yakında somut adım atılabileceğine ait bir beklenti yok.
LAPİD’İN KOALİSYON ORTAKLARI İKİ DEVLETLİ TAHLİLE KARŞI
Haaretz Gazetesi muharriri Amir Tibon, yazısında, İsrail’in mevcut siyasi gerçekliğinde “Lapid’in iki devletli tahlili desteklemesinin” anlamsız olduğunu belirtti.
Seçim anketlerine nazaran ya iki devletli tahlili inkar eden dindar aşırı-sağcı bir hükümet ya da Lapid’in liderliğinde geniş bir koalisyonun iktidara geleceğine işaret eden Tibon, Lapid’in koalisyon ortaklarının da iki devletli tahlile karşı olacağını aktardı.
Tibon, “Lapid, istediğini söyleyebilir. Seçimlerden sonra başbakan olarak kalsa bile iki devletli tahlili uygulayabilecek siyasi güce sahip olmayacak” sözünü kullandı.
Gazete muharriri, İsrail’de Yahudi seçmenin giderek sağa kaydığını belirterek Lapid’in başını çektiği merkez solun iktidara gelebilmek için sağdan koalisyon ortaklarına gereksinim duyacağını kıymetlendirdi.
Aynı halde Haaretz gazetesindeki köşe müellifi Yossi Verter de Yair Lapid’in iki devletli tahlil açıklamalarıyla soldan oy toplamaya çalıştığı görüşünü paylaşarak, “Lapid seçimleri kazansa bile Meclis’te iki devletli tahlile karşı çıkan milletvekilleriyle bir koalisyon kurmak zorunda kalacak” yorumunu yaptı.
Yair Lapid’in başbakanlık ettiği sekiz partili koalisyonda Adalet Bakanı Gideon Sa’ar ve Maliye Bakanı Avigdor Lieberman, iki devletli tahlile karşı çıktığını açıklamıştı.
Savunma Bakanı Benny Gantz da Filistinlilerden ayrılmayı desteklediğini lakin bir Filistin devleti kurulmasına karşı olduğunu ilan etmişti.