Adrienne Murray | BBC News, Ilulissat
BBC Kaleeraq Mathaeussen’in balıkçı teknesi Grönland açıklarındaki soğuk denizde, devasa buz kütlelerinin ortasında yakaladığı balıkları teker teker teknesine çeken Kaleeraq Mathaeussen, “Artık mevsimler eskisi üzere değil. Daha rüzgarlı ve daha öngörülemez hale geldiler” diyor.
Kuzey Kutup Dairesi’nin 250 kilometre kuzeyinde yer alan kıyı kenti Ululissat, Danimarka’ya bağlı özerk ülke Grönland’ın batısındaki kıymetli limanlardan.
Bu denizde 14 yaşından beri balık tutan Kalleraq, başka akranları üzere yıllar içinde iklimin nasıl değiştiğinin birinci elden şahidi.
Eskiden kışın köpeklerin çektiği kızaklarla balık tutmaya gittiklerini ancak artık denizin eskisi üzere donmadığını söylüyor:
“2001’den sonra kışın Disko Körfezi’nin eskisi üzere buz tutmadığını fark ettim.
“Buz katmanının zayıfladığını görmek ve iklimde böylesine büyük bir değişime şahit olmak beni çok endişelendirdi.
“Artık kışları buz katmanı köpekli kızaklarla seyahat edilemeyecek kadar istikrarsız ve tehlikeli.”
BBC Balıkçı Kaleeraq Mathaeussen Grönland’ın kuzeyindeki beşerler, yüzyıllardır dünyanın en çetin iklimlerinden birinde yaşıyor.
Fakat bu bölgede sıcaklıklar, dünyanın geri kalan bölgelerinden daha süratli artıyor.
Bu da bölgedeki hayatı derinden etkiliyor.
Ilulissat’ın eteklerindeki renkli apartmanlar, bölgenin kızak köpeklerinin yaşadığı bir alana bakıyor. Burada onlarca köpek var.
Kaleeraq’ın da 30’dan fazla köpeği var. Evvelce bu köpekleri turizm hedefli da kullandığını ama artık yalnızca ergenlik çağındaki oğlu için tuttuğunu anlatıyor:
“Eski ömür stilimi özlüyorum. Lakin artık bu türlü yaşamamız gerekiyor.”
Köpek kızakları Grönland’ın kuzeyi ve doğusunda değerli bir gelenek.
Fakat avcıların ve balıkçıların bunları kullanamaz hale gelmesi nedeniyle buradaki kızak köpeği sayısı da azaldı.
Ilulissat’taki köpek sayısının 20 yıl evvel 5 bin civarında olduğu varsayım ediliyor.
Eşiyle birlikte kızak köpeği turizmi şirketi işleten Flemming Lauritzen, bugün bu sayının 1.800’e düştüğünü söylüyor.
Eşi Ane Sofie çocukluğunda kızak köpeklerinin her yerde olduğunu anlatıyor ve “Köpeklerimizin kültürümüzden yok oluşunu izlemekten hoşnut değilim” diyor.
Sayılardaki azalışın bir kısmı hastalıklar ve kar otomobillerinin yayılışından kaynaklanıyor.
BBC Grönland Kızak Köpeği özgün bir köpek tipi Bölgede mevsimlerin uzunluğu değişim içinde.
Sadece denizdeki buz katmanları değil, dağ buzulları da azalıyor.
Bir haritadan Joakobshjavn buzulunu gösteren Flemming, “Orada hiç buz kalmadı” diyor.
Bu, Grönland’ın buzul örtüsünün denizle birleştiği az sayıda yerden biriydi.
Buzuldan her yıl ayrılan 35 bin metreküplük buzdağları, Disko Körfezi’ni Kuzey Yarımküre’de en fazla buzdağının görüldüğü yer haline getirdi.
Bölgede seyahat teknesi kaptanlığı yapan George Jonathansen, bu beyaz devlerin ortasında ustalıkla ilerliyor.
Onun üzere genç beşerler bile çocuklarından bu yana büyük bir değişim görmüş.
“Çocukken hava çok daha varsayım edilebilirdi. Şimdiyse önümüzdeki kışın nasıl geçeceğini varsayım etmemiz imkansız hale geldi” diyor ve ekliyor:
“Bu yıl ise evvelkilerden de farklıydı. Yaz soğuk geçti, Grönland’ın pek çok yerinde yağmur rekorları kırıldı.”
Avannaata bölgesinin belediye lideri Palle Jerimiassen de iklim değişikliğini “her gün hissettiklerini” söylüyor.
Daha kuzeyde, Thule yakınlarındaki avcıların en çok etkilenenler ortasında olduğunu anlatıyor:
“Eskiden çok uzun av tiplerine çıkarlardı. Artık bunu yapamıyorlar. Bu yüzden ömür şekillerini değiştirmeleri gerekti.
“Bazı olumsuz şeyler var. Lakin kimi olumlu şeyler de var.”
Arktik bölgesinde hayat kimi açılardan kolaylaşıyor. Daha ılıman kışlar yeni fırsatlar yaratıyor ve Ilulissat süratle büyüyor.
Eriyen buzullardan gelen sular denizdeki besini artırıyor ve böylelikle yıl uzunluğu balıkçılık yapılabiliyor.
Yakaladıkları balığın da fiyatı yükseliyor.
Bütün bunlar Kaleeraq üzere balıkçıların gelirini artırıyor.
BBC Ululissat Grönlandcada buzdağı manasına geliyor Bölgedeki balıkçılık şirketlerinin birinin yöneticisi olan Erik Sivertsen “Köpek kızaklarıyla balıkçılık azaldı lakin teknelerle balıkçılık arttı” diyor ve ekliyor:
“İklim değişikliği balıkçılarımızın cirosunu artırıyor. Ama tekrar de yaşananlar çok kaygı verici.
“Dağ buzulları o kadar geriledi ki, artık oradan kopup denize ulaşan buzulların boyutu eskisi kadar büyük değil.
“Size büyük gelebilirler fakat biz çocukken çok daha büyüklerini görüyorduk.”
İklim değişikliğinin ülkenin kuzeyinde yeni denizcilik rotaları açması bekleniyor.
Buzulların erimesiyle birlikte maden çıkarmanın kolaylaşacağını uman madencilik şirketlerinin de bölgeye ilgisi artıyor.
Eriyen buzullar, Grönland kıyılarına büyük ölçüde kum getiriyor ve şimdiki bir ankete nazaran burada yaşayanların dörtte üçü bu kumların toplanarak ihraç edilmesini destekliyor.
Kopenhag ve Grönland üniversitelerinin pandemiden evvel yaptığı bir araştırmaya nazaran burada yaşayanların yüzde 90’ı iklim değişikliğinin gerçekleşmekte olduğunu düşünüyor.
Bunların dörtte üçü tesirlerini birebir hissettiklerini söylerken çoğunluğu bunun kendileri için değerli bir husus olduğunu belirtiyor.
BBC Grönland Kuzey Yarımküre’de en fazla buzdağı üreten yer Bilim insanları da global ısınmanın Grönland’daki buz katmanını nasıl etkileyebileceği konusunda önemli ihtarlarda bulunuyor.
Burada eriyen buzullar, dünya çapındaki deniz düzeyini her yıl 1,5 milimetre artırıyor.
Bilim insanları, hükümetlerin global ısınmaya karşı verdiği kelamları tutması durumunda bile 27 santimetrelik bir artışın kaçınılmaz olduğunu söylüyor.
Adadaki tüm buzların erimesi durumunda ise dünyanın deniz düzeyi 7 metreden fazla yükselecek.
Norveç’teki Arktik Üniversitesi’nden dağ buzulu uzmanı Alun Hubbard, “1990’larda bir istikrar vardı. Lakin artık eriyen buzulların yerine yenisi gelmiyor” diyor ve ekliyor:
“Son 10 yılda burada gördüklerimden sonra anladım ki, bizi çok lakin çok ani değişimler bekliyor.”
BBC Iluuna Soerensen yalnızca gelecekten değil, günümüzden de telaş duyduklarını söylüyor Adanın başşehri Nuuk’ta bir kahvecide çalışan, iklim değişikliği konusunda kampanyalar yapan öğrenci Iluuna Soerensen, “Grönland’da yaşadığınızda iklim değişikliğini çok net bir formda görüyorsunuz” diyor.
Grönland’da hayatta kalmak için gereken bilgi ve yeteneklerin kuşaktan kuşağa aktarıldığını anlatan Soerensen, “İklim değişikliği nedeniyle bu bilgilerin geçerliliğini yitirmesi telaş verici. Beşerler yalnızca geleceklerinin değişmesinden değil, günümüzde yaşanan değişimden de son derece endişeli” diye ekliyor.