Deirdre Finnerty, Elise Wicker, Yazmina Garcia | BBC News
BBC Emma Delaney yıllarca tek başına menopozla gayret ettiğini söylüyor Doktoru 2013’te Emma Delaney’in evrakına göz atıp menopoza girdiğini söylediğinde 25 yaşındaydı.
Emma bu haberi almadan birkaç yıl evvel doğum denetim hapını bıraktığından beri regl olmuyordu. Doğal yollardan hamile kalması da pek mümkün görünmüyordu.
“Nasıl reaksiyon vereceğimi bilemedim… Bana güya anahtarlarımı kaybetmişim üzere çocuk sahibi olamayacağımı söyledi” diyor.
Emma, Erken Yumurtalık Yetmezliği ismi verilen ve 40 yaşın altındaki her türlü menopozu söz eden bir rahatsızlıktan etkilenen birçok bayandan biri. Birçok vakit bunun bilinen bir nedeni yoktur ve bu bayanlar 50’li yaşlarına kadar menopoz semptomları yaşayabilirler.
İngiltere’de yaklaşık her 100 bayandan biri bu durumdan etkileniyor; fakat uzmanlar bunun daha yaygın olabileceğini ve gereğince tartışılmayan bir bahis olduğunu düşünüyor.
Ulusal Sıhhat Hizmetleri’nde (NHS) aile doktoru olarak çalışan ve menopoz bakımına ilgi duyan Dr. Nighat Arif, “Genç yaş kümelerinde menopoz hakkında gereğince konuşulmuyor” diyor. “Tipik olarak, beyaz, gri saçlı, yelpazeli yaşlı bir bayan görürsünüz. Bu yaygın bir durum değil.”
Emma üzere kimilerinin yumurtalıklarının neden çalışmadığı bilinmiyor, fakat oto-immün rahatsızlıklar, kromozom bozuklukları ya da rahim yahut yumurtalıklara yönelik ameliyatlar da erken yumurtalık yetmezliğine neden olabiliyor.
Fiziksel sonuçlarının yanı sıra, bu türlü bir teşhisin ruhsal tesiri de yıkıcı olabilir. Emma, tabibi ona haberi verdikten sonra, otomobilinde bir saat boyunca tek başına ağladığını söylüyor.
Emma, Manchester’da çalıştığı kuaför salonunda, ileri yaşta menopoza girmiş bayanlardan duydukları dışında menopoz hakkında neredeyse hiçbir şey bilmiyordu.
Emma’ya birkaç ay boyunca hormon destek tedavisi için tabletler verildi. Yumurtalıklarının artık çalışmadığını ve bedeninin regl döngüsünü yöneten östrojen ve progesteron hormonlarını gereğince üretmediğini öğrendi. Bu dengesizlik yıllardır sıhhatini etkiliyordu.
Sürekli hissettiği ve şuur bulanıklığı ya da beyin sisi olarak söz edilen durumun yalnızca ferdî bir özellik olmadığını fark etti. Tüm bedenini saran ateş basmaları, uykusuz geceler hormon dengesizliğinin öteki belirtileriydi.
Kendisine teşhis konduğunda Emma’nın annesi 40’lı yaşlarındaydı ve şimdi menopoza girmemişti. Arkadaşları çocuk sahibi olmaya başlamıştı. “Kimse beni anlamıyormuş üzere hissediyordum” diyor.
“Vücudumu alkol ve seksle berbata kullandım… Bu mevzuyu biriyle konuşmaya ne kadar gereksinimim olduğunu fark etmemiştim” diye açıklıyor.
BBC Soe-Myat Noe’ye 23 yaşında erken menopoz teşhisi kondu Erken menopoz birçok bayan için de diğer önemli rahatsızlıklar için uygulanan tedavi sonrasında geliyor.
Londralı grafik tasarım öğrencisi Soe-Myat Noe için menopoz, kanser tedavisinin beklenmedik bir sonucu olarak ortaya çıktı.
Bu yılın başlarında, şimdi 23 yaşındayken kendisine üçüncü evre bağırsak kanseri teşhisi konmuş, pelvik bölgesine uygulanan radyasyon tedavisi yumurtalıklarına ziyan vermişti.
“Doktorlar ve hemşireler yalnızca kanser tedavime odaklanmıştı… Kimsenin bana menopozun ne manaya geldiğinden bahsettiğini hatırlamıyorum” diyor.
Kulaklarında çınlama, anksiyete, yorgunluk üzere semptomlar birden ortaya çıkmış.
Soe büyürken regl, doğurganlık ve menopozla ilgili konuşmaların yaygın olmadığını, bu yüzden ne beklemesi gerektiğini öğrenemediğini, üniversite arkadaşlarının onun tecrübelerini anlayamadığını söylüyor:
“Başıma gelen her şeyi daima yaşlı beşerlerle ilişkilendirdim… Güya hayatımın büyük bir kısmını atlamışım üzere hissettim.”
Hormon tedavisi belli kanser çeşitleri için uygun olmasa da, Soe için inançlı olan bir biçimini almaya başladığında semptomları düzeldi.
O vakitten beri de her şeyin yolunda olduğunu, hormon tedavisine devam etmenin yanı sıra, yürüyüşe çıkmak ve sıcak içeceklerden kaçınmak üzere öteki tedbirler aldığını, lakin bu süreçte kendisine semptomlarıyla başa çıkma konusunda daha evvel tavsiye verilmiş olması gerektiğini söylüyor.
Dr. Nighat Arif’in toplumsal medya hesapları misal tecrübeler yaşamış bayanların iletileriyle dolu. Sıhhat çalışanları ortasında “menopoz bakımının nüanslarının daha güzel anlaşılması” davetinde bulunuyor ve her yaştan bayanın bu husustaki “tabuları yıkmasını” istiyor:
“Lütfen hayatınızdaki bayanlarla konuşun… Bu konuşmayı annenizle, büyükannenizle, teyzelerinizle, kuzenlerinizle, en yakın arkadaşınızla yapın. Bu utanılacak bir şey değil, onların yaşadıklarından ders çıkarın.”
Dr. Arif, semptomlar konusunda farkındalığın artması nedeniyle artık daha fazla bayana erken yumurtaIık yetmezliği teşhisi konulduğunu, lakin teşhis konulmasının hala uzun vakit alabileceğini söylüyor.
Tedavi edilmediği takdirde bu rahatsızlık bayanların kemik, kalp ve ruh sıhhati üzerinde uzun vadeli tesirleri olabilir.
Dr. Arif muayenehanesinde, ağrılı seks ve libido kaybı üzere bu rahatsızlığın nadiren tartışılan öteki sonuçlarına da şahit olduğunu söylüyor.
BBC 23 yaşındaki Elspeth Wilson’a 15 yaşında erken menopoz teşhisi kondu 23 yaşındaki Elspeth Wilson bu durumu çok yeterli anlıyor. Şimdi 15 yaşındayken erken yumurtalık yetmezliği teşhisi konulan Elspeth, “Biriyle münasebetiniz varsa onu sevdiğinizi göstermek istiyorsunuz, fakat bedeniniz bunu kabul etmiyor ve birtakım şeyler sizi rahatsız ediyor” diyor:
“Beni hayal kırıklığına uğratan şey, hekimlerin bunun bir sorun olabileceğini hiç söylememiş olması.”
Elspeth iş hayatına başladığında da zorluk yaşadığını ve rahatsızlığının beyin sisine yol açabildiğini söylüyor.
Benzer durumdaki bayanlardan oluşan bir WhatsApp kümesinde teselli bulduğunu ve küme sohbetlerinde hiçbir şeyin çok görülmediğini anlatıyor:
“Bu soruları sorabileceğiniz ve içinizi dökebileceğiniz bir alana sahip olmak itimat verici… Şayet bu mevzuda utanç duymayacağınız bir halde konuşabiliyorsanız, her şey çok daha kolay oluyor.”
Kansere bağlı menopoz yaşayan genç bayanlar için çevrimiçi bir dayanak kümesine katılan Noe da tıpkı fikirde. “Onaylandığımı hissettim” diyor.
Bu, Emma’nın da vakit içinde öğrendiği bir ders olmuş.
Yıllarca teşhisinin acısını bastırmaya çalıştıktan sonra tecrübeleri hakkında daha açık bir halde konuşmaya başlayan Emma, “Teşhisim ne olursa olsun, ben hala bendim… Teşhisimden daha fazlasıydım… Bu öğrenmem gereken büyük bir dersti” diyor.
Şimdi 34 yaşında ve gelecekte çocuk sahibi olabileceğini, lakin yumurta bağışı ve IVF çok üzücü olabileceği için önümüzdeki birkaç yıl içinde evlat edinebileceğini söylüyor.
Arada bir kuaförde “Make Menopause Matter” (Menopoz Kıymetli Olsun) yazılı tişörtüyle gidiyor.
Onun menopoz için çok genç olduğu yorumunu yapan müşterilerine bilgi verdiğini ve 30 dakika içinde menopoz hakkında tüm hayatları boyunca öğrendiklerinden daha fazlasını öğrendiklerini söylediklerini aktarıyor.