Sultan Galiyev’le tanışmamı öncelikle, Cumhuriyet gazetesinde Attila İlhan’ın yazılarına sonra da 1990’lı yılların ortaları ve sonlarında üç şahısla birlikte Ulusal Dergisi’ni çıkartan dostum Hakan Reyhan’a borçluyum.
Sultan Galiyev ve Molla Parıltı Vahidov, Rusya’nın kuzeyine yakın bir yerdeki Tataristan’ın merkezi olan Kazan’dan idi (Kazan Tatarlarıydılar). Galiyev, 1917 yılında Rusya Toplumsal Demokrat Emekçi Partisi’ne (Bolşevik Parti) katılmıştı. Lakin, çarlık tertibinin devrilmesinden sonra, Sovyet idaresinin de – bilhassa Türk kökenli halkların yaşadığı bölgelerde- benzeri biçimde baskıcı siyasetler sürdürdüğünü görmüştü. Bu nedenle Çarlık devri kumandanları yeni Sovyet rejimine başkaldırdıklarında, Rus İç Savaşı başladığında Türk kökenli halkların değerli bir kısmı birinci başlarda çarlık generallerine takviye verecek, ama onların bu halklara hiçbir özgürlük vermeyeceklerini gördüklerinde çaresiz kalacaklardı. İşte Galiyev, Sovyet idaresi ile Türk kökenli halklar ortasında köprüler kurmayı ve bu halkları çarlık yanlılarının oluşturduğu Beyaz Ordu saflarından Kızıl Ordu saflarına çekerek Sovyet Devrimi’ni kurtarmayı başardı. Sovyet idaresi de bundan sonra 1930’lu yıllara kadar yerli halklara saygılı siyasetler uygulayacaktı.
SÖMÜRGELER ENTERNASYONALİ
Galiyev, hem Sovyetler Birliği’ndeki Türk kökenli halkların Ruslara karşı bir istikrar ögesi olmasını hem de dünyada sömürgeci Avrupa’ya karşı “sömürgeler enternasyonalinin” kurulmasını savunuyordu. Galiyev, Sovyet İhtilali başkanlarının tersine sömürgeci Avrupa ülkelerinde emekçi sınıfı iktidara gelse bile ezilen milletler için bir şeyin değişmeyeceğini zira bu sefer Avrupa’nın personel sınıfının sistemin başına geçerek az gelişmiş ülkeleri sömüreceğini lisana getiriyordu. Galiyev, Moskova’daki Doğu Ülkeleri Komünist İşçileri Üniversitesi’nin rektörü idi ve onun geliştirdiği “ezen merkez- ezilen çevre” teorisini, bu üniversitede okuyan ve sonra Cumhuriyet Türkiyesi’nin önde gelen aydınlarından biri olacak olan Şevket Süreyya Aydemir, Takım Dergisi’nde geliştirecekti. Böylece Avrasya’ya ve dünyaya, Türklerin ve ezilen sömürge halklarının açısından yaklaşan yeni bir yaklaşım ortaya çıkacaktı.
Bu mevzularla ilgilenenlere Hakan Reyhan’ın üçüncü baskısını Dorlion Yayınları’ndan yapan “Doğunun Büyük Devrimcleri Mollanur Vahidov ve Sultan Galiyev” isimli kitabını okumalarını şiddetle tavsiye ederim.
[email protected]