KEKRE
FERHAT CAN AĞUŞ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ
“(…) Kekre bir şey var bu havada (…)’’
Son vakitlerde en ağır formda yaşadığım hissiyatın tanımını Cemal Süreya’nın bu dizelerinde buldum.
Evet, kekre bir şey var bu havada. Elle tutamıyoruz, gözle göremiyoruz tahminen lakin hayatımızın her zerresine sirayet ediyor yayılıyor bu kekrelik. Bu durumun yalnızca tek bir nedenden kaynaklandığını düşünmüyorum ama bu yazıda bu sebeplerden sadece biri üzerinde durmaya çalışacağım.
Kitle irtibat araçlarının -şimdilik- sonuncusu olan internet ve özelinde toplumsal medya bilgi dağıtım hiyerarşisini ve editoryal kontrolü lağvederek herkesi bilgi kaynağı haline getirdi. Hal bu türlü olunca bilgi çağında olduğumuz söylemi bana çok akla yatkın gelmiyor. Zira bu merkezsizlik durumu, bilgiye ulaşmayı ne kadar kolaylaştırıyorsa gerçek bilgiye ulaşmayı o kadar zorlaştırıyor.
Ben bu durumu konuşabilen sağırların yarattığı bir kakafoniye benzetiyorum. Ama buradaki sağırlar tam manasıyla sağır değil, kulakları yalnızca beğenebilecekleri fikirlere açık. Yani akılcı tasalardan uzaklaşıp, kanı, his inançlara teslim olduğumuz bu periyotta kıymetli olan paylaşılan bilginin yanlışsız olması değil muhatabının güzeline gitmesi.
Popüler tabirlerle söz etmek istersek yaşadığımız devir post-truth olarak isimlendiriliyor. Bu tabirin Türkçe çevirilerinden en çok hoşuma giden “hakikatin önemsizleşmesi” (Yalın Alpay) oldu.
Gerçekten de hakikatin kıymetini kaybettiği, imajın, göze hitap ederliğin kıymetli olduğu çağımızı çok düzgün yansıtıyor. İnternetin bize bilgi çağını yaşatacağı umudunun boşa çıkması üzere demokratikleşmeyi tabana yayacağı biçimindeki beklenti de bir hayal kırıklığı olarak tarihteki yerini almış üzere gözüküyor.
İnternete hâkim olan toplumsal medya şirketlerinin kâr güdüleri doğrultusunda -burada salt bu şahıslarla ilgili ahlaki bir değerlendirmede bulunduğum düşünülmesin, sistemin kendisi ebediyen daha çok kâr getirmeye şartlandığından uygulamaları da bu maksada hizmet edecek halde gelişiyor- muhatapla ilgili daha çok bilgi edinebilmek ve ona en çok beğenebileceği ortamı sunacak biçimde geliştirilen algoritmalar bizi yankı odalarına hapsediyor. Bu yankı odalarında önümüze daima beğeneceğimiz şeyler servis ediliyor. İsminden da anlaşılacağı üzere, aslında kendimize daima kendi kusursuz fikirlerimizin yankılarını duyduğumuz alternatif bir dünya inşa ediyoruz. Bu ortamda pek alışılmış -aksi görüşlerle karşılaşmadığımızdan- fikirlerimiz sertleşiyor. Hal bu türlü olunca artık bizim üzere düşünmeyenler aykırı fikirli olmaktan çıkıyor birer hasma dönüşüyor. Hem bu bahsettiğimiz durum hem de daha evvel önce kelam ettiğimiz akılcı tasadan uzaklaşıp kanı, his, inançlara teslim olma hali, demokrasinin karşısında yer alan popülizm, faşizm üzere akımlara rahatlıkla gelişebilecekleri bir taban sunuyor.
Bu sonlu yazıda bu türlü karmaşık bir sıkıntıya tahlil getirmek üzere bir tezim yok. Lakin en azından şunu söyleyebilirim ki üstte bu sıkıntıya karşı halinden kelam ettiğimiz kapitalist mantıktan bu sıkıntıya bir tahlil beklenemez.
Son vakitlerde toplumsal medya uygulamalarının yöneticileri bu durumla ilgili pişmanlıklarını lisana getiriyorlar. Ama özeleştiri sırf yanlış yaptık demek değildir. Bu yanlışı çözebilecek derinlikli bir tahlili de sunması gerekir. Ben bu kimselerden sınıfsal konumları gereği bu türlü bir hal beklemiyorum. Ayrıyeten toplumsal medya ile ilgili düzenlemeler yapılırken internete erişim hakkının günümüzde artık insan hakkı olarak kabul edildiğini gözden uzak tutmamak gerekir diye düşünüyorum. Zira her ne kadar üstte olumsuzluklarından kelam etmiş olsam da toplumsal medya insanlara fikirlerini paylaşabilecekleri bir alan sunmaktadır. Sorun bu kazanımı koruyup bu alanları daha sağlıklı kullanılabilir hale getirmektir.
Çok karanlık bir görüntü sundum ve elle tutulur bir tahlil de önermedim. Ancak en başta atıf yaptığım şiirdeki şu iki dizeye daha değinmek istiyorum
“Son makus günleri yaşıyoruz belki
İlk hoş günleri de yaşarız belki”
Güzel günlere olan inancımızı salt bir his olarak değil bir şuurlu hal olarak da sürdüreceğiz ve şüphesiz o birinci hoş günleri göreceğiz.
MEĞER BU TÜRLÜ VEFAT ETMİŞ
MEHMET CAN KUYUCU
BEYKENT ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ
Âcib Beyefendi öleli iki gün oluyor. Anadolukavağı havalisinden işsiz, paspal, perişan gezen bir adamdı. Büyük bir roman tutkunuydu. Kitap çalan bir hırsız desem bu adama, herhalde gülersiniz. Hakkıâliniz var. Ayol, sirkate kıymet birçok altın, para ve bedelli taş varken hangi akl-ı kamil kitap aşırır? Neyleyelim harabe sarayı meskeninde bu sirkatten tamı tamına iki bin kitaplık mükemmel bir kütüphane meydana getirmişti. Bedavayı severdi. Bulursa çatlayana kadar yer, bulamadığı vakitler ise zımnî hazinesinden üç beş kuruş midesinin cebriyle, homurdanarak harcardı. Onca garip etvara rağmen bir huyu daha vardı ki zımnî hazine muammasının yanıtıdır. Âcib Beyefendi, başı sürekli yerde gezen biriydi. Neden mi? E olur da Anadolukavağı’nda birinin cebinden birkaç madeni para firar eder, direkt Âcib Bey’in hazinesine intikal etmelidir de ondan. İşsizlik içinde iş, ne hoş! Çoluk çocuğa karışmış biri değildi zavallı. Büyük de bir savı vardı: “Adamakıllı beş yüz kitap devirmiş bir âdem için evlilik, vakit israfından öbür bir şey değildir.” Kimse ciddiye almazdı Âcib’i lakin onun bu argümanı, karısının hezimetine uğramış, başında tek saç kalmamış adamların nazarında bir hakikat timsaliydi. Birkaç gün evvelinde yeniden başı yerde gezerken yakaladım onu. Sohbete pek muvaffak olamıyorduk çünkü onun için mide gurultusu diye bir şey olmasa, firar eden paraların canı cehenneme! O bile vakit israfı idi. Kolundan çekiştirdim: “Be adam, dur da iki kelam edelim, diyeceklerim var.” Homurtu ve tıslamalardan mürekkep bir yanıt aldım. Yürümeye devam etti. “Ne diye yıllardır bu muhitte gezip duruyorsun? İstanbul’un taşı toprağı altındır, derler! Koskoca payitaht dururken üç beş garibin nasibinden çıkmış, çeyrek ekmek bile etmeyen parasını hangi akla hizmet arıyorsun?”
Çok hikmetli bir kelam duymuş üzere gözlerime baktı. Çatık kaşları yumuşadı ve ellerimi sıkıp fısıldadı:
“Sahi beyefendi, bu İstanbul dedikleri yer…” Bir süre utangaç bir çocuk üzere dudaklarını ısırıp gözleriyle sağı solu dolaştı: “Sahi taşı toprağı altın mıdır?”
“Öyledir ya! Bak ben orada çalışırım. Yolum biraz uzundur fakat karım yerindedir. Hem orada o denli çok insan var ki, değil yerde para bulmak, gökten Avrolar, dolarlar toplarsın.”
Elbette Âcib Bey’e takılıyordum. Türk milletinin mazlum fertleri yiyecek ekmek bile bulamazken, nerede gezer Avro nerede gezer dolar? Hay aksi şeytan! Âcib Beyefendi kelamımı noktalayınca ellerimi büyük bir coşkunlukla sıkıp bağırdı:
“Vay sağ olasın efendi! Aslında sıkılmıştım bu muhitten.” Yıllardır göğe gerçek dönmemiş başıyla gerisin geri yol aldı. Nereden bilebilirdim ki Âcib Bey’i son kere gördüğümü?
Ertesi gün akşama gerçek Anadolukavağı’na avdet ettiğimde, iskelede büyük bir uğultunun ortasında buldum kendimi:
“Ölmüş.”
“İstanbul’dan getirdiler cenazeyi.”
“Ölüm sebebi ne ola ki?”
Uğultular birbirine geçip manasız kelamlara dönüştüğünde kalabalığın ortasına gerçek ilerledim. Vay ki ne göreyim? Âcib Beyefendi uzunluğu boyunca uzanmış yatıyor! Yıllardır yerde gezen başı bu kez kapkara göklere bakıyor, dudaklarında çok büyük bir tebessüm, mesrur vaziyette uyuyordu. Sormadan edemedim kendime, nasıl ölmüştü bu adam?
Kimse kesin bir karşılığa vâkıf değildi ki uğutular gitgide büyüyordu. Kalabalığı susturup bu garibi teamüllere nazaran defnetmek gerektiğini, fazlaca bekletilmemesini, aksi halde günahının bizim boynumuza olacağını hatırlattım. Gece vakti cenaze gömüldüğü pek görülmemiş bir şeydir lakin gel gör ki ismiyle maruf bu adamı, Âcib’i gece yarısı defnettik. Artık defnedilmesi gereken bir şey daha vardı: Bu adamın nasıl öldüğü sorusu…
Cesedi birinci müşahede edenlere sual ettim evvela. İstanbul’dan gelip iki adamın, cami imamına haber vererek cenazeyi iskeleye bıraktığını akabinde döndüklerini öğrendim.
“Zavallının adresini nereden biliyorlar bu iki zat?”
İhtiyarca bir adam dişsiz ağzıyla yanıtladı sorumu:
“Adamın kimliği de mi yok yahu? Anadolukavağı yazıyor işte!
Ben elbette Sertaharri Memuru İstek Beyefendi değildim. Vaziyeti tek başıma çözemezdim. Tahminen de zavallı bir cinayete kurban gitti, ihtimal uzak olsa da imkânsız değildi. Derhal merkeze bir telefon açıp vaziyeti tetkik için malumat verdim. İş bu ya? Ucu açık bu soruşturmayı İstek Beyefendi üstlenmişler. Dün elime mektubu ulaştı. Şöyle diyordu:
“Anadolukavağı eşrafından Recep Beyefendi günlerdir soruşturmasını sürdürdüğüm bu vefatın sırrını nihayet çözdüm. Nasılını size anlatmayacağım çünkü meslek sırrıdır. Bilmeniz gereken şudur ki bunun için Âcib Bey’in hayatı bana yol gösterdi. Sarsılmaz bir hakikattir ki Âcib Bey’in vefatı bir kelam yüzünden olmuştur. Zavallıya, eşrafınızdan biri ‘İstanbul’un taşı toprağı altındır’ deyip onu buralara kadar sürüklemiş. Âcib Beyefendi de bu kelamı kendi muhasebesine sunmadan atladığı birinci vapurla Eminönü’ne gelip bu manasız sergüzeştine başlamış. İkindi sularında Cağaloğlu yokuşunu çıkarken madeni bir parıltı ilişince gözüne koşturup gitmiş ki bugünlerin herhalde en kıymetli metallerinden bir Avro bulmuş. Zavallıcık! ‘Oh, nihayet varlıklı oldum!’ diye sevinç haletiyle başını göğe kaldırıverince, yıllardır yere bakmaktan kireçlenen boynu kırılmış. Bin bir hadiseye ve sergüzeşte husus olmuş şahsım dahi böylesi müstehzi bir sonun dehşetinden hırpalanmıştır. Bir mevtin muammasına gafil kalmadığınız ve İstek Bey’e bir kıssa armağan ettiğiniz için size minnettarım. Sertaharri Memuru Mehmet Rıza” Mektubu hayretler içerisinde okudum. Artık bu hakikati kime desem inanmazdı ve tahminen bu mevtin müsebbibi olarak beni görürlerdi. O sebeple ben, dilimin ucunda çırpınıp duran şu kelamı söyleyip susmaya ant içiyorum:
Vay Âcib Efendi vay, demek bu türlü vefat ettin.
KULAKTAN KULAĞA
ELİF KAYNAK
HATAY TED KOLEJİ 9. SINIF
Binlerce orman yanmış
Dün söylediler
Yazık oldu ormanlara
Kadınlar öldürülüyormuş
Dün duydum
Yazık oluyor kadınlara
Paraları pırr edip uçuruyorlarmış
Haber ettiler dün
Yazık oldu emeklere
Yalanlar söylüyorlarmış
Beşikteki bebek duymuş
Dün anlattı bana
Yazık oldu hakikate
Susturuyorlarmış
Genç kalemleri, aydın fikirleri
ve doğruyu söyleyeni
Oysa şimdi doğmamış çocuk da biliyor
Herkes sussa da gerçekleri
Ve bir varmış bir yokmuş
Umut, zulümden çokmuş
Güzelliğe hasret insanların,
Görünmez yarınlara bir direnişi olmuş
Tutsak dünler adına
Gökten üç elma düşmek üzere
Bir daha kimseye yazık olmasın diye