“Baba, buradan bir adam çıktı!”*
Denizde yüzen bir kız çocuğu, kıyıdaki babasına seslendiğinde Düzce’nin Akçakoca ilçesinde pırıl pırıl bir cumartesi günüydü. Çocuk, suda batıp çıkan bir cisim görmüştü. Kızın babasına seslenişini duyan balıkçı teknesi, “bilinmeyen cisme” yaklaştı. Balıkçı, ahşap nesneye bir müddet dikkat kesildi. Göz göze geldiği, Sovyetler Birliği’nin kurucusu Vladimir Lenin’di.
Akçakocalı balıkçı, 17 Temmuz 1993 tarihinde kıyıya vuran Lenin büstünü teknesine bağlayıp kıyıya çıkardı. Kıyıda karşılaştığı periyodun belediye lideri Hüseyin Yalman, büstün belediye deposunda saklanmasının herkes için en düzgünü olacağına karar verdi. Büst böylelikle belediye deposuna kaldırıldı.
O günden sonra ilçede, kim tarafından yapıldığı ve nereden geldiği hala muamma olan Lenin büstünün Odessa’dan sürüklendiğine dair rivayetler dolaşmaya başladı. Mahallî halk, akıntı sebebiyle karşı kıyıdan denize atılan objelerin Akçakoca kıyılarına vurmasına yabancı değil. Yalnız nesne de değil, kimi vakit kıyıya ceset vurduğu da halk ortasında konuşuluyor. Büst kıssasını dinlemek için kapısını çaldığımız Akçakocalı Ergun Aşçı, “Yadırganacak bir şey değil bu. Bizim burası, Odessa’nın karşısı. İkinci Dünya Savaşı’nda çok ceset vurmuş buralara” diyor. O devir kasabada çeşitli söylentilere neden olan Lenin büstü, yıllar sonra kısa vadeli de olsa ülke gündemine de oturmuştu.
“Dikilmesini uygun görmem lakin sergilenebilir”
2009 lokal seçimlerinde Akçakoca’da CHP’nin kazanmasıyla, Fikret Albayrak belediye lideri oldu. CHP’li lider basına verdiği demeçlerde, Lenin büstünün ilçede kurulacak bir müzede sergilenmesi için çalışmalara başladıklarını söyledi. Belediye Lider Yardımcısı Ahmet Göral da bir röportajında, “Lenin’in siyasi görüşleri bizi ilgilendirmez lakin tarihi bir kişilik olduğu tartışılmaz” diyerek büstle ilgili çalışma yapılacağını kamuoyuyla paylaştı. Eski dışişleri bakanı, devrin AKP Düzce Milletvekili Yaşar Yakış ise büst tartışmalarına, “Dikilmesini uygun görmem lakin sergilenebilir” açıklamasıyla katıldı. Turizmciler büstün ilçede sergilenmesi ile Akçakoca’ya “Lenin turları” düzenlenebileceğini lisana getirmeye başlamıştı bile. Lider Albayrak, müzede sergilemek istedikleri lakin depoda ziyan gören büstün tamiri için arayışa girdi. Marangoz Erol Badanoz’un yolu, Lenin büstü ile bu arayış sonucunda kesişti.
“Lenin’in kim olduğunu bilmiyordum”
Hala Akçakoca’da yaşayan Ergun Aşçı aracılığıyla ulaştığımız marangoz Badanoz, Akçakoca Belediyesi’nden teslim aldığı ahşap büstü tamir etmek için iki haftaya yakın uğraştığını anlatıyor.
“Bana geldiğinde burnu hiç yoktu. Şakaklarında çatlaklar vardı. Birinci gördüğümde anlamadım kim olduğunu. O vakit Lenin’in kim olduğunu da bilmiyordum. Başıma nazaran birkaç burun yaptım lakin beğenmedim. Karadenizli burnuna benzemişti biri. En son yaptığıma bakıp, ‘Simasına uydu’ dedik.”
Lakin bu tamir serüveninin akabinde da istenen olmadı. Bugüne kadar kulaktan kulağa yayılan duyumlardan biri, Ankara’nın büstün müzede de olsa sergilenmesini istemediği… Koç ailesinin bir periyot büstü satın almaya talip olduğu da ilçede dolaşan söylentilerden bir oburu. Ne meydana dikilen ne de müzede sergilenen Lenin büstü, Badanoz tarafından tamir edildikten sonra bir defa daha belediye deposunda çürümeye bırakıldı.
“Sen Ben Lenin” sineması Netflix’te yayınlanmaya başladıFotoğraf: Novart/Netflix
“Kasaba meydanına dikilse ne olur? Sinema olur”
Kıyıya vuran büstün Akçakocalılar tarafından şaşkınlık ve sevinçle karşılandığı anın kayıtlara geçtiği manzaralar mevcut. Kaydın sahibi Adnan Bodur, plajda oynayan çocuklarını çektiği sırada bu tarihi ana denk gelmiş. Bodur’un tesadüfen kameraya çektiği siyah-beyaz kareler, büstün kıyıya vurma anını gösteren tek kayıt olarak biliniyor. Öte yandan, kıssayı husus alan, beyaz perdeye uyarlanmış bir belgesel bir de sinema bulunuyor.
Akçakoca kıyısına vuran Lenin büstünün öyküsü birinci olarak 2016 yılında “Hoşgeldin Lenin” belgeselinde ele alındı. Gerçek öyküden esinlenerek hayata geçirilen kurmaca sinema “Sen Ben Lenin” ise geçen sene vizyona girdi. Bugünlerde Netflix’te seyirciyle buluşan sinemanın direktörü Tufan Taştan, öyküyü 2009’da Radikal gazetesinde yayımlanan “Akçakoca Çıkışı Lenin’de Arıyor” haberiyle duymuş.
“Okuyunca güldüm alışılmış. Daima aklımda olan bir öyküydü fakat 2015’te Barış Bıçakçı’ya anlattım. Barış’ın o vakte kadar haberi olmamış. Bir sohbetimiz sırasında ‘Kasaba meydanına dikilseydi ne olurdu acaba’ dedim. Barış, ‘Film olurdu’ dedi. Böylelikle senaryoyu yazmaya başladık.”
Fotoğraf: Novart/Netflix
“Bir belediye çalışanı rutubet sebebiyle çürüdüğünü söyledi”
Sinema, bir kıyı kasabasına vuran ahşap Lenin heykelinin çalınmasının akabinde heykeli bulmakla görevlendirilen iki komiserin yaşadıklarını anlatıyor. Lenin heykelinin aranmasıyla başlayan öykü bir mühlet sonra kasaba sakinlerinin geçmişleriyle yüzleşmesine aracılık ediyor. Tufan Taştan, müellif Barış Bıçakçı ile büstü görmek için 2016 yılında Akçakoca’ya gittiklerini lakin belediyeden müsaade alamadıklarını anlatıyor.
Direktör Tufan TaştanFotoğraf: Privat
“Heykel depoda demirbaş olarak kaydedilmiş. Bir belediye çalışanı rutubet sebebiyle çürüdüğünü söyledi. Belediyenin fotoğraf çekmemizden ve bu halde heykelin ziyan gördüğünün anlaşılmasından çekindiğini duyduk. Görmek için oldukça uğraştık lakin olmadı.”
Direktör Taştan ayrıyeten, “Sen Ben Lenin” sineması için Akçakoca’da özel gösterim yapmak istediklerini fakat MHP’li belediyeden bu taleplerine de olumlu dönüş olmadığını ekliyor.
DW Türkçe’nin Lenin büstünün akıbetiyle ilgili olarak aradığı Akçakoca Belediyesi yetkilileri ise büstün belediye arşivinde koruma edildiğini belirterek, “Çürüme yok, rastgele bir kasvet yok” dedi.
* “Hoşgeldin Lenin” belgeselinde yer alan balıkçının anlatımından aktarılmıştır.