Doğa Müdafaa Merkezi tarafından yayımlanan “Türkiye’nin Kelebekleri Arazi Rehberi” isimli çalışmada yer alan bilgilere nazaran Avrupa’da 500’e yakın, Kanada ve ABD’nin tamamında yaklaşık 700 kelebek çeşidi bulunurken Türkiye’de 45’i endemik, yaklaşık 380 cins görülüyor.
Birçok hayvan tipinin göç alışkanlıklarını değiştiren iklim değişikliğinin kelebek cinsleri üzerindeki tesiriyle ilgili değerlendirmede bulunan Erciyes Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Etraf Mühendisliği Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Evrim Karaçetin, her canlının iklimle bir münasebeti olduğunu belirterek “İklimde karşılaşılan bir değişiklik sonucunda kelebekler farklı bir iklime gidebilir, o iklime ahenk sağlayabilir ya da ahenk sağlayamayıp diğer bir yere de gidemeyip yok olabilir” dedi.
“TÜRKİYE’YE AFRİKA’DAN GELEN ÇEŞİTLERDE ARTIŞ KAYDEDİLDİ”
Karaçetin şöyle devam etti:
“Şu an için iklim değişikliğinin kelebek cinsleri üzerindeki tesiri Türkiye açısından olumlu zira soğuk olan yerler sıcak olmaya başladı ve Türkiye’ye Afrika’dan gelen cinslerde artış kaydedildi. Yeni kelebeklerimizin coğrafyamıza eklendiğini düşünerek seviniyoruz tahminen fakat bu süreksiz bir süreç. Yani iklim değişiminin asıl tesirleri yaşanmaya başladığı andan itibaren buna ahenk sağlayamayan canlılar da artacak lakin hangi canlı nasıl etkilenir, maalesef bilemiyoruz.”
“KELEBEKLERLE BİTKİLER ORTASINDAKİ SENKRONİZASYON BOZULUYOR”
Yaşam müddetleri çok kısa olduğu için kelebeklerin bulundukları ortama çok süratli adapte olabildiklerini lakin iklim değişikliğinin bu süratle devam etmesi durumunda birtakım cinslerin kuşaklarının tükenmesi üzere sonuçların kaçınılmaz olduğunu işaret eden Karaçetin, “Şu an için gördüğümüz tesirler daha çok dağlarda, buzul nesle çok yakın yaşayan tipler üzerinde. Buzulların erimesi ve oradaki habitatların değişmesi sonucu o bölgede yaşayan kelebeklerin en çok etkilenecek cinsler olduğu öngörülüyor” diye konuştu.
İklim değişikliğinin olumsuz tesirlerinden birinin, bitkilerle kelebekler ortasındaki senkronizasyonun bozulması olduğunu vurgulayan Karaçetin, bitkinin üstüne yumurta koyabilmeleri ve tırtılların hayatlarını devam ettirebilmeleri için kelebeklerin bitkilerle tıpkı vakitte ortaya çıkmasının ehemmiyet taşıdığını aktardı. Karaçetin, “Kelebek, bitki yokken ortaya çıkabiliyor zira mevsimlerde hafif hafif kaymalar yaşamaya başladık. Bu türlü bir durumda da kelebekler ve bitkiler ortasındaki bu eşleşme ortadan kalkacağı için kelebek popülasyonlarında düşüşler yaşanabiliyor” değerlendirmesinde bulundu.
DOĞU ANADOLU, ANADOLU ÇAPRAZI VE ARTVİN YUSUFELİ
Kelebeklerin Antarktika dışında dünyanın her yerinde var olduğunu, Türkiye’nin ise her bölgesinde farklı kelebek çeşitlerine mesken sahipliği yaptığını anlatan Karaçetin şunları söyledi:
“Doğu Anadolu epey varlıklı bir kelebek yapısına sahip. Bunun en kıymetli sebebi geniş büyük bozkırının ve dağlık alanların, çayırlıkların olması. Birebir vakitte İç Anadolu ile Avrupa’yı birbirine bağlayan bir çıkış noktamız var. Hatay’dan Artvin’e yanlışsız bir çizgi çekerseniz bu ‘Anadolu Çaprazı’ dediğimiz bir yer. Burası üç farklı iklim zonunun birleştiği bir bölge. Bu yüzden bitkilerin de kelebeklerin de en fazla endemik cinsinin bulunduğu yer. Yani ülkemize has kelebeklerin bulunduğu, biyolojik çeşitliliğin de çok yüksek olduğu bir yer lakin bu türlü yüzlerce kelebeği bir ortada görmek istiyorum derseniz Artvin Yusufeli bölgesi en hakikat yerlerden biri.”
İklim değişikliği dışında doğal alanların kaybedilmesi, tarım alanlarının oluşturulması ve zirai ilaç kullanımı üzere nedenlerle Türkiye’de her 10 kelebek tipinden 1’inin kuşağının tehlike altında olduğu ikazında bulunan Karaçetin, “Bunlar içerisinde yüksek öncelikli, çok dar yayılışı olan tiplerimiz var. Yalnızca bir bölgede bulunuyor ve diğer bir yerde bulunmuyor. Bunlardan biri olan “Çokgözlü Hatay Mavisi”, Hatay ve Osmaniye’de bulunuyor ve şu anda muhafaza projesi yaptığımız tiplerimizden. Onun dışında “Merhaba Çokgözlüsü” var. Yalnızca Çoruh Vadisi üzerinde bulunuyor. Küçük mavi bir kelebek” sözünü kullandı.
“GÖZLEMCİLİKLE ELDE EDİLEN BİLGİLER EHEMMİYET TAŞIYOR”
Öğrencilik periyodundan beri kelebek müşahedesi yaptığını ve bu canlıların korunabilmesi için gözlemcilikle elde edilen bilgilerin yol gösterici olduğunu lisana getiren Karaçetin kelamlarını şöyle tamamladı: