İssey Miyake: Özgürleştirmeye adanan bir ömür

Ilgın Yorulmaz | Tokyo

Getty Images

Karaciğer kanseri tedavisi gördüğü Tokyo’daki bir hastanede 84 yaşında hayata veda eden vizyoner Japon dizayncı İssey Miyake 1970’lerden başlayarak tesirli olduğu moda dünyasında teknoloji ve sanatı harmanlayan, vücudu özgür kılan avangart dizaynlarıyla biliniyordu.

Miyake, 1988’de o güne dek duyulmamış ısı teknolojisi kullanarak yarattığı akordeon gibisi mikro pileli dizaynlarıyla ihtilal yaratmasının dışında Apple’ın efsanevi CEO’su Steve Jobs’ın simgesi haline gelen siyah balıkçı yaka kazakları sevdiren adam olarak da biliniyor.

Doğduğu Hiroşima’ya 6 Ağustos 1945 yılında atom bombası atıldığında Kazunaru Miyake yedi yaşındadır ve 140 bin kişinin öldüğü bu büyük felaketten bir ayağı kötürüm olarak kurtulur.

Miyake, profesyonel hayatında temel ismi Kazunaru’nun kanji harfinin başka bir okunuşu olan ve “bir yaşam” manasına gelen İssey ismini kullanır.

Radyasyona maruz kalan annesi ise atom bombasından üç yıl sonra vefat eder.

Miyake Design Studio’nun sahibi modacı bir röportajında, hayata binbir zorlukla başlayan bir genç olarak tasarım okumayı seçmesinin nedenini yaşadığı onca acı ve gördüğü o kadar nahoşluk içinde “güzellik ve memnunluk yaratmak” olarak açıklamıştı.

Paris’e çabucak hemen birebir vakitlerde giden çağdaşı Japon modacılar Rei Kawakubo ve Yohji Yamamoto’dan farklı olarak Miyake hayat hedefini gerçekleştirmek için yalnızca podyumlar değil sıradan halkı ve iş dünyasını da gayeler ve Japon elektronik devi Sony’nin fabrikasında çalışanlar için emekçi tulumu tasarlar.

1968 yılında taşındığı Paris’te Guy Laroche ve Givenchy’nin yanında çalışmaya başlar başlamaz patlayan öğrenci protestolarından çok etkilenen Miyake, yalnızca seçkinler için haute couture değil, herkes için eşitlikçi dizaynlar yaratmanın hayalini kurmaktadır.

Plastik ve metal tel üzere yenilikçi materyaller ve klasik kesim/dikim usulleriyle oynamayı seven Miyake’nin kendi kelamlarıyla “giyenin vücudunu özgür bırakan ve yaratıcı kısıtlamaları kaldıran” ironik pileli dizaynları ise birinci olarak Frankfurt’ta bir bale gösterisinde izleyici karşısına çıkar.

Miyake’nin kıyafetleri içinde havaya zıplayan balerinlerin ve baletlerin zarifliği büyük beğeni kazanır.

Düğme, kanca ve ip kullanmayan, kırıştırılması imkansız, rahatlığı öne çıkaran yekpare pileli dizaynları yıllar sonra New York’taki Çağdaş Sanat Müzesi’nin daima koleksiyonuna girecek ve modacı Japon devleti tarafından da Kültür Madalyası’nın yanı sıra Fransa tarafından da Legion d’Honeur ile onurlandırılacaktır.

Madalyayı vermek için 2016’da Tokyo’ya gelen eski Fransız Kültür Bakanı Jack Lang, Miyake’yi “derin insancıllığı olan, her şeye açık” bir insan olarak nitelendirmişti.

Miyake, 2017’de çıkardığı “Issey Nereden Geldi?” isimli kitabında talih yapıtı kendini daima Paris’teki Mayıs 1968 öğrenci protestoları, 1989’da Beijing’deki Tiananmen Meydanı şovları ve 2000’de New York’taki 11 Eylül terör hücumları üzere büyük toplumsal değişimlerin tam ortasında bulduğunu ve bunun da tasarım anlayışını şekillendirdiğini anlatıyor.

2000 yılında geliştirdiği “A-POC” (“A Piece of Cloth”/ Bir Modül Kıyafet) isimli tasarım serisi, bilgisayar programı yardımıyla yaratılan dikişsiz giysilerden oluşuyor.

Miyake bu tasarım ideolojisini, “Eski çağlarda Yunanistan’dan Afrika’ya tüm beşerler tek bir modül kumaştan giysi yaratıyorlardı” formunda açıklıyordu.

Kendini modacı olarak tanımlamaktan kaçınan Miyake’nin vefatının akabinde bir açıklama yapan tasarım ofisi, Miyake’nin hayatı boyunca en çok bir dizaynın oluşturulması basamağından zevk aldığını söylüyor.

Takım çalışmasına inanan Miyake bir söyleşisinde “Başkalarını da yaratıcı işin oluşturulmasına dahil ederseniz olayları farklı bir açıdan gözlemleme bahtınız olur” demişti.

2014 yılında New York Times’a konuşan İssey Miyake şöyle demişti:

“En çok beşerler ve insan formuna ilgi duyuyorum. Giysiler de tüm insanlara en yakın şeyler.”

Bir öbür ikonik Miyake tasarımı olan Bao Bao çantası ise ağ üslubundaki bir kumaşa dikilen küçük üçgenlerden oluşuyor ve dünyanın en fazla taklit edilen çanta dizaynlarından biri olarak biliniyor.

Getty Images Bao Bao çantası