Cumhurbaşkanı, 03-04 Mart 1930 günlerini, İzmir’de bir yıldan fazla başladığı tarih çalışma ve araştırmalarıyla geçirmiştir. Bilhassa İzmir ve Selçuk yöresindeki tarihi alanlarla, daha evvel yapılan kazılarla ve çıkan eski yapıtlarla ilgilenmiştir. Kemalpaşa kazasının Karabel mevkiinde yapılan hafriyatlar da ilgisini çekiyordu. İzmir’de bulunan ve İzmir’e gelen tarihçi, araştırmacı, müellif ve basın mensupları da bu iki günde bu bahisteki niyet ve görüşlerini açıklıyorlardı. Basında, Cumhurbaşkanı’nın çok yakında yayınlanacak tarihi bir eser yazdığı da yer almaktadır.
04 Mart Salı günü akşamı Tayyare Sineması’na giderek gösterilmekte olan sineması izlemiştir. Sonraki gün, ‘Naim Palas’tan hareket etmiş; halkın coşkulu şovları ortasında Alsancak Garı’na gelmiş ve saat 11.00’de Antalya’ya hakikat hareket etmiştir. Vali Kazım Paşa ile İzmir Milletvekili Osmanizade Hamdi Beyefendi, Cumhurbaşkanı’na Denizli’ye kadar eşlik ettikten sonra geri dönmüşlerdir.
(CUMHURBAS¸KANI, ALSANCAK GARI’NDAN ISPARTA’YA UGˆURLANIRKEN – 5 MART 1930)
Cumhurbaşkanı’nın birinci durağı Torbalı ilçesi olmuştur. Gazi’nin buradan geçeceğini haber alan ilçe ve etraf köyler halkı sabahtan başlayarak Torbalı İstasyonu’nu ve Torbalı’ya kadar bütün tren çizgisinin etrafını doldurmuştur. Bayraklarla süslenmiş Torbalı İstasyonu’na özel tren saat tam 13.30’da girmişti. On binlerce kişi ‘Büyük Kurtarıcıyı’ alkışlarla karşılamıştır. Cumhurbaşkanı, halka trenin penceresinden selam vererek, gösterilen içten hislere karşılık vermeye çalışıyordu. Tren durunca kendisini karşılayan köylülerle konuşmaya başlamıştır. Daima birlikte İstasyon kahvesine gidilmiş ve orada kahve içilmiştir.
Aynı coşkun şovlar ortasında Torbalı’dan ayrılıp, ikinci durak olan Selçuk’a ulaşmıştır. Burada Kuşadası ile Söke’den ve civar köyler Cumhurbaşkanı’nı görmeye halk, demiryolu çizgisi boyunca Selçuk’a kadar her yeri doldurmuştu. Özel tren Selçuk İstasyonu’nda durmuş, Cumhurbaşkanı da trenden inerek halkın şovlarına yanıt vermiştir. Kaymakam ve karşılamaya gelen vatandaşlarla konuştuktan sonra büyük şovlar ortasında tren hareket etmiştir. Üçüncü durak Aziziye İstasyonuydu. Cumhurbaşkanı burada da coşkun tezahüratlarla karşılanmıştır. Çamlıklar altında öğlen yemeğini vatandaşlarla birlikte yemiştir. Tren yolu sınırı boyunca yapılan zafer takları ortasından geçerek Aydın’a hakikat yola devam edilmiştir.
06 Mart 1930 Perşembe günü öğlene hakikat Isparta’ya gelmiş, burada bir yemek molasından verdikten sonra Burdur’a, oradan da saat 16.00’da Antalya’ya hakikat yola devam edilmiştir. Bu seyahatte; Cumhurbaşkanı’nı dünyada yaşanan krizlere bağlı olarak Anadolu’daki yoksulluk ve çaresizlik çok etkilemiştir.
11 Aralık 2022
Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı