Stephanie Hegarty | BBC Nüfus Muhabiri
BBC 7 milyarıncı çocuk Sadia Sultana Oishee ile 6 milyarıncı Adnan Mevic dünya nüfusunun doruğa ulaşacağı 2080’leri görebilir Birleşmiş Milletler (BM) dünya nüfusunun 8 milyara ulaştığını açıkladı. Nüfusun 7 milyardan 8 milyara çıkması 11 yılda gerçekleşti.
20. yüzyılın ortalarında nüfus artışı epeyce süratliyken artık yavaşlamaya başladı.
9 milyara ulaşmak 15 yıl alabilir; 10 milyar ise BM iddialarına nazaran 2080’den evvel mümkün değil.
Dünyadaki insan sayısını gerçek bir biçimde hesaplamak sıkıntı. BM de yaptığı hesaplamalarda 1-2 yıl yanılma hissesi olabileceğini kabul ediyor.
Ama 8 milyar hududunun aşılacağı tarih olarak 15 Kasım ön görülmüştü.
BM evvelki yıllarda 5, 6 ve 7 milyarıncı çocukları temsil edecek bebekler belirlemişti. Pekala bu bebeklerin öyküleri bize dünya nüfus artışı hakkında ne anlatıyor?
5 MİLYARINCI BEBEK ZAGREB’DE
Temmuz 1987’de eski Yugoslavya’nın Zagreb kentinde doğan doğan Matej Gaspar, 5 milyarıncı bebek olarak belirlenmişti.
Halen Hırvatistan’ın başşehri Zagreb’de küçük bir doğumevinde Gaspar’ı özel bebek olarak seçme fikrini İngiliz BM yetkilisi Alex Marshall şöyle açıklıyordu:
“Temel olarak projeksiyonlara baktık ve dünya nüfusunun 1987’de beş milyarı geçeceğini düşündük. Ve istatistiklerin gösterdiği tarih 11 Temmuz’du.”
Bu fikrini açıklamak için gittiği BM’nin nüfus bilimcilerine çok öfkelenmiş:
“Bize ne yaptığımızı bilmediğimizi, bu kadar çok kişi ortasından tek bir kişiyi seçmememiz gerektiğini söylediler.”
Ama Marshall ve takımı planı hayata geçirdi. Marshall, “Bu, sayılara bir yüz koymakla ilgiliydi” diyor.
Dünyanın 5 milyarıncı bebeği bugün 35 yaşında. Facebook sayfasında Zagreb’de yaşadığı, memnun bir evliliği olduğu ve kimya mühendisi olarak çalıştığı yazıyor. Fakat BBC’ye röportaj vermek istemiyor.
O vakitten bu yana dünya nüfusuna 3 milyar insan daha eklendi. Lakin önümüzdeki 35 yıl içinde yalnızca 2 milyarlık bir artış bekleniyor. Sonrasında ise global nüfusun düz bir çizgide seyredeceği öngörülüyor.
BBCDEMOGRAFLARI ŞAŞIRTAN GELİŞMELER
Küresel nüfusa ait projeksiyonlar yapan üç ana kuruluş var: BM, Washington Üniversitesi Sıhhat Ölçümleri ve Kıymetlendirme Enstitüsü (IHME) ve Viyana’daki IIASA-Wittgenstein Merkezi. Eğitimde beklenen kazanımlar konusunda bunların varsayımları farklılık gösteriyor.
BM, global nüfusun 2080’lerde 10,4 milyarla doruğa ulaşacağını söylerken, IHME ve Wittgenstein bunun daha erken gerçekleşeceğine inanıyor.
Ancak bunlar yalnızca varsayımlar. Oishee’nin 2011’de doğmasından bu yana dünyada çok şey değişti ve demografları daima şaşırtan gelişmeler oluyor.
IIASA’da demografi uzmanı olan Samir KC, “Aids vefat oranının bu kadar düşeceğini, tedavinin bu kadar çok insanı kurtaracağını beklemiyorduk” diyor. Çocuk vefatlarındaki güzelleşmenin de uzun vadeli bir tesiri var. Bunlar nüfus projeksiyon modelinin değişmesine neden oluyor.
Bir de doğurganlıktaki şaşırtan düşüşler var.
Samir KC, Güney Kore’de bayan başına doğan çocuk sayısı ortalama 0,81’e düştüğünde demografların şoke olduğunu söylüyor. “Peki, ne kadar düşecek? Bizim için en büyük soru bu” diyor.
Bu, giderek daha fazla ülkenin uğraşmak zorunda kalacağı bir husus.
Önümüzdeki 1 milyarlık nüfus artışının yarısı, birden fazla Afrika’dan olmak üzere yalnızca 8 ülke kaynaklı olacak. Nüfus artışını sağlıklı bir düzeyde tutmak için bayan başına doğum oranının 2,1 çocuk seviyesinde seyretmesi gerekiyor. Fakat birçok ülkede doğurganlık oranının bundan daha düşük olması bekleniyor.
6 MİLYARINCI BEBEK SARAYBOSNA’DAN
BBC S?araybosnalı Adnan ve annesi Fatima Dünyada nüfusu en süratli azalan ülkelerden biri olan Bosna-Hersek’te 23 yaşındaki Adnan Mevic bu hususta dertli.
“Emekli maaşlarını ödeyecek kimse kalmayacak” diyor. “Bütün gençler gitmiş olacak.”
Ekonomi alanında yüksek lisans yapmış ve iş arıyor. Şayet iş bulamazsa AB’ye taşınacak. Pek çok Doğu Avrupa ülkesi üzere Bosna-Hersek de düşük doğurganlık ve yüksek göçün ikili darbesine maruz kalmış.
Adnan’ın annesi Fatima’nın, doğumuyla ilgili gerçeküstü anıları var.
“Bir şeylerin olağandışı olduğunu fark ettim zira tabipler ve hemşireler etrafta toplanıyordu lakin ne olduğunu anlayamıyordum” diyor. Adnan dünyaya geldiğinde, periyodun BM Genel Sekreteri Kofi Annan onu dünyanın altı milyarıncı bebeği olarak kaydetmek üzere orada bulunuyordu.
6 milyarıncı bebek olmak ona kimi kapıları açmıştı; 11 yaşındayken Adnan’ın Real Madrid’de oynayan kahramanı Cristiano Ronaldo ile tanışmak için davet edilmesini sağladı.
Dünya nüfusunun 23 yıl içinde 2 milyar artmasını şaşırtan buluyor:
“Bu nitekim çok fazla. Gezegenimiz bununla nasıl başa çıkacak bilmiyorum.”
7 MİLYARINCI BEBEK DAKKA’DAN
Bangladeş’te Dakka’nın çabucak dışında Sadia Sultana Oishee akşam yemeği için patates soyan annesine yardım ediyor. Sadia 11 yaşında; dışarıda futbol oynamayı tercih ederdi lakin ailesinin işi çok.
Kumaş ve sari satan dükkanları pandemiden etkilenince aile buraya taşınmak zorunda kalmış. Köyde hayat daha ucuz olduğu için üç kızlarının okul masraflarını karşılayabiliyorlar.
Oishee en küçükleri ve ailenin “uğurlu” kızı. 2011’de doğan Oishee, dünyanın yedi milyarıncı bebeği seçildi.
Annesi, başına gelecekleri bilmiyordu. O gün doğum yapmayı bile beklemiyorken, acil sezaryen için doğumhaneye gönderildi.
Oishee gece yarısını bir dakika geçe dünyaya gelmiş, etrafı onu görmek için yarışan televizyon takımları ve mahallî yetkililerle çevrilmişti. Aile şaşkın lakin sevinçliydi.
Babası bir erkek çocuk beklerken, artık çalışkan ve zeki üç kızıyla keyifli. En büyük kızları üniversitede okuyor ve Oishee de tabip olmak istiyor.
“Durumumuz o kadar uygun değildi, Covid işimizi daha da zorlaştırdı” diyor ve ekliyor:
“Ama onun hayallerini gerçekleştirmek için her şeyi yapacağım.”
Oishee’nin doğumundan bu yana Bangladeş nüfusuna 17 milyon kişi daha eklendi.
Bu artış büyük bir tıbbi muvaffakiyet hikayesi lakin Bangladeş’in büyüme suratı büyük ölçüde yavaşladı. 1980’de ortalama bir bayan altıdan fazla çocuk sahibi olurken, artık bu sayı ikiden az. Bu da ülkenin eğitime verdiği ehemmiyet sayesinde oldu. Bayanlar daha eğitimli hale geldikçe daha küçük ailelere sahip olmayı tercih ediyorlar.