Güneş Sistemi’mizin dışındaki yıldızların etrafında dönen ultra sıcak gaz devleri WASP-76 b ve WASP-121 b’nin atmosferlerindeki yüksek irtifada baryum keşfeden bilim insanları şaşkınlığa uğramış. Bu beklenmedik keşif, kelam konusu egzotik atmosferlerin neye benzeyebileceğine yönelik soru işaretleri doğuruyor.
Populer Science Türkiye’nin içeriğine göre daha yeni Astronomy & Astrophysics bülteninde yayımlanan çalışmaya öncülük eden ve Porto Üniversitesi ile Portekiz’deki Astrofizik & Uzay Bilimleri Enstitüsünnde doktora öğrencisi olan Tomas Azevedo Silva şöyle aktarıyor: “İşin en baş karıştırıcı ve mantığa ters kısmı, bu gezegenlerin atmosferlerinin üst katmanlarında neden böylesine ağır bir elementin bulunduğu.”
BOYUTLARI JÜPİTER’E BENZİYOR
WASP-76 b ve WASP-121 b sıradan ötegezegenler değil. Her ikisi de ultra sıcak Jüpiter formunda biliniyor zira boyutları Jüpiter’e benzerken, fevkalâde derecede yüksek yüzey sıcaklıkları 1000°C’nin üzerine çıkıyor. Bunun sebebi ise ana yıldızlarına yakın arada olmaları. Bu durum, yıldızların etrafındaki bir yörüngenin yalnızca bir ila iki gün sürmesi manasına da geliyor. Münasebetiyle gezegenler oldukça harikulâde özellikler taşıyor. Örneğin gökbilimciler, WASP-76 b’de demir yağmurları olduğundan şüpheleniyorlar.
Fakat hal böyleyken bile araştırmacılar, WASP-76 b ve WASP-121 b’nin üst atmosferlerinde demirden 2,5 kat ağır olan baryum elementini buldukları için şaşkınlığa uğramışlar. Porto Üniversitesinde çalışan araştırmacı ve makale eş muharriri Olivier Demangeon, “Gezegenlerin yüksek kütleçekimi göz önüne alındığında, baryum üzere elementlerin süratle atmosferin alt katmanlarına düşmesini beklerdik” diye açıklıyor.
‘ŞANS YAPITI BİR KEŞİF’
“Bu bir nevi ‘şans eseri’ yapılan bir keşifti” diyor Silva. “Baryum bulmayı beklemiyorduk yahut onu aramıyorduk. Baryumun sahiden bu gezegenden geldiğini çapraz halde doğrulamamız gerekmişti zira daha evvel hiçbir ötezegende görülmemişti.”
Bu ultra sıcak Jüpiter gezegenlerin atmosferlerinde baryumun tespit edilmesi, kelam konusu gezegen sınıfının düşünülenden çok daha tuhaf olabileceğini akla getiriyor. Dünya’daki gökyüzünde baryumu görsek de (havai fişeklerdeki parlak yeşil renk biçiminde), bilim insanları bu ağır elementin kelam konusu ötegezegenlerde böylesine yüksek irtifalarda bulunmasına hangi doğal süreçlerin sebep olduğunu merak ediyor. “Şu an bu sistemlerin ne olduğunu bilmiyoruz” açıklamasında bulunuyor Demangeon.