AKP iktidarının, “cumhurbaşkanlığı hükümet rejimi”nin resmileştiği 2018’den bu yana tercih ettiği ve uyguladığı siyasetlerle Türkiye’yi içine sürüklediği ekonomik kriz 2022’de de devam etti.
Ayrıyeten 2021’in son aylarında “Türkiye modeli” ismiyle ilan edilen ve toplumun geniş kesitlerinin, bilhassa işçilerin aleyhine olan siyasetlerin sonuçlarını Cumhuriyetin 100. yılında da görmeye devam edeceğiz.
Önemli ekonomik göstergelere yakından bakmak bu durumu çarpıcı biçimde ortaya koyuyor. Global iktisatta görülen problemler da iktidarın uyguladığı bu siyasetlerin sonuçlarını etkileyecek:
- Enflasyon uçtu: İktisat siyasetlerinin en çarpıcı tesiri mal ve hizmet fiyatlarındaki artışta yaşandı. Örneğin tüketici fiyat endeksi (TÜFE) resmi bilgilere nazaran bile Ekim 2022’de yıllık yüzde 85.5’e kadar çıktı. Yıllık artış Ekim 2021’de ise yüzde 19.9’du. İktidar 2023 yılı için şimdilerde 2021’in son ayları ve 2022’nin birinci aylarındaki çok yüksek oranlı aylık artışların devreden çıkmasıyla (baz etkisi) enflasyonda oluşacak düşüşe güveniyor. Lakin, düşük gelirlerinin yaşadığı enflasyonun yanında tekrar Ekim 2022’de yıllıkta yüzde 158’e kadar artan yurtiçi üretici fiyatlarının (Yİ-ÜFE) TÜFE’yi 2023’te de baskı altında tutacağı unutulmamalı.
- Ev fiyatı el yaktı: Ülkede kendini inançta hissetmek isteyenlerin temel hayali olan konut satın alma, bilhassa işçiler için neredeyse olanaksız hale geldi. Merkez Bankası’nın konut fiyat endeksi (KFE) datalarına nazaran KFE, Ekim 2022’de yıllık bazda yüzde 188.2 arttı. Bu yıllık artış oranı Eylül 2022’de yüzde 189.1’e çıkarken Ekim 2021’de yalnızca yüzde 40.2 idi. Ayrıyeten Ekim 2022 prestijiyle Türkiye genelinde metrekare başına ortalama konut fiyatı 16 bin 563 lira olarak hesaplandı. Bu fiyat İstanbul için 26 bin 637 lira.
- İşçi hissesi azaldı: Türkiye iktisadı son periyotta, daha çok iç tüketim, kısmen düşük fiyatı temel alan rekabetin yarattığı ihracat yüklü büyüyor. İktidarın övündüğü bu durumun sağlıklı ve sürdürülebilir olmadığı ise büyük tartışma konusu. Ayrıyeten bu büyümeye karşın işçilerin ulusal gelirden aldığı hissesi azalması ise iktidarın tercihlerini en güzel göstergelirden biri. Zira işgücü ödemlerenin gayri safi katma pahadan aldığı hisse 2022 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 26.3’e düştü. Bu oran birebir çeyrekler prestijiyle 2021’de yüzde 29.5, 2020’de yüzde 30.1’di.
- İşsizlikte ‘istikrar’: En değerli toplumsal meselelerin başında gelen işsizlik bütün tartısı ile işçilerin üstüne çökmüş durumda. Ekim 2022 bilgilerine nazaran dar tarifli işsiz sayısı 3 milyon 534 bin kişi, geniş tarifli işsiz sayısı 7 milyon 608 bin şahsa ulaştı. Dar tarifli işsizlik oranları ise iki haneli sayılarda istikrarlı bir formda seyrini devam ettiriyor. Ayrıyeten 15-24 yaşta gençler ortasında ne eğitimde ne istihdam olan bireylerin oranının son bilgilere nazaran yüzde 27.1’e çıkması da gelecek açısından bir öteki kıymetli sorun.
